Aktualności

Kolano biegacza – charakterystyka schorzenia

Kolano biegacza to potoczna nazwa powszechnie występującej wśród osób aktywnych fizycznie kontuzji przeciążeniowej, której głównym objawem jest ból po bocznej stronie kolana. Pomimo swojej nazwy kolano biegacza nie dotyczy tylko osób, które regularnie biegają, lecz stanowi także problem zdrowotny występujący u sportowców uprawiających różne dyscypliny sportowe, w tym tenis, kolarstwo, wspinaczki górskie czy pływanie – formy ruchu, które wymagają powtarzalnych ruchów zginania i prostowania kolana.

Kolano biegacza – opis przypadłości

Kolano biegacza to formalnie zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ang. Iliotibial Band Syndrome), inaczej przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego. Anatomicznie pasmo biodrowo-piszczelowe stanowi łącznik pomiędzy biodrem i kolanem, co wiąże się z przenoszeniem dużych obciążeń, szczególnie podczas intensywnych treningów. W wyniku przeciążenia lub urazu w obrębie pasma pojawia się ból odczuwany w okolicach dolnego przyczepu ścięgna po bocznej stronie stawu kolanowego, gdzie znajduje się wyrośl kostna, nazywana nadkłykciem bocznym kości udowej. Podobnie jak w przypadku większości urazów, kolano biegacza najczęściej jest wynikiem oddziaływania kilku różnych czynników. 

Kolano biegacza – przyczyny

Kolano biegacza może być spowodowane wadą strukturalną (zbyt krótkie pasmo biodrowo-piszczelowe) lub stanowić konsekwencję długotrwałego, powtarzającego się przeciążenia oraz mikrourazów w obrębie stawu kolanowego związanego z napięciem pasma biodrowo-piszczelowego oraz okolicznych mięśni.

Do czynników ryzyka predysponujących do wystąpienia kolana biegacza zalicza się przede wszystkim:

• nadmierne obciążenie kolana na skutek zbyt intensywnego wysiłku fizycznego, przetrenowanie,
• nadmierną masę ciała (nadwagę, otyłość),
• nieodpowiednią regenerację potreningową,
• nieodpowiednie dobrane obciążenie treningowe,
• błędy podczas treningów i złe wzorce ruchowe,
• niewłaściwą pozycję ciała podczas siedzenia, zwłaszcza z długo ugiętymi kolanami,
• wcześniejsze urazy mechaniczne i kontuzje,
• wadę postawy, na przykład płaskostopie.

Kolano biegacza – objawy

Głównym objawem kolana biegacza jest ból po bocznej stronie kolana, który nasila się szczególnie podczas aktywności fizycznej (treningu), podczas wchodzenia i schodzenia po schodach, kucania lub siedzenia przez dłuższy czas z ugiętymi kolanami. Zazwyczaj ból najbardziej wzmaga się przy długodystansowych biegach, kiedy mięśnie czworogłowe zaczynają się męczyć. Ponadto dolegliwości bólowe mogą pojawić się podczas wykonywania przysiadów na jednej nodze. Czasami kolano biegacza powoduje osłabienie lub poczucie niestabilności w kończynie dolnej. Charakterystycznym symptomem dla tej przypadłości może być dźwięk strzykania i przeskakiwania wewnątrz stawu, który słychać podczas zginania i prostowania kolana, a także tkliwość nogi w okolicy rzepki. Niekiedy kolano skoczka może objawiać się obrzękiem w przedniej części stawu kolanowego, zwłaszcza nad rzepką oraz występowaniem płynu w torebce stawowej lub poza nią (tzw. woda w kolanie).

Na czym polega diagnostyka kolana biegacza?

Ze względu na fakt, że objawy kolana biegacza mogą przypominać inne schorzenia i problemy zdrowotne, warto skonsultować się ze specjalistą w celu postawienia diagnozy i rozpoczęcia ukierunkowanego postępowania terapeutycznego.

Diagnostyka kolana biegacza rozpoczyna się od wywiadu ze specjalistą, który pyta pacjenta o tryb życia i uprawianą przez niego aktywność fizyczną oraz zapoznaje się z jego historią medyczną. Następnie ortopeda wykonuje badanie fizykalne, aby ocenić zakres ruchu w kolanie. W niektórych przypadkach do postawienia diagnozy konieczne może być wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub rezonansu magnetycznego, w celu zobrazowania wszystkich kluczowych struktur wewnętrznych, które wiążą się z występowaniem tego rodzaju dolegliwości. Niekiedy zalecane jest wykonanie wizualizacji za pomocą USG.

Kolano biegacza – leczenie

Forma leczenia w przypadku kolana biegacza zależy od wieku pacjenta, jego historii medycznej i ewentualnych chorób współistniejących, ogólnego stanu zdrowia oraz charakterystyki dolegliwości, w tym natężenia bólu.

Postępowanie terapeutyczne w tym przypadku obejmuje zazwyczaj:

• zaprzestanie biegania do czasu ustąpienia dolegliwości i regeneracji,
• terapię lodem,
• okłady kompresyjne ciepło-zimne,
• farmakoterapię opierającą się na lekach o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, stosowanie maści przeciwzapalnych i przeciwobrzękowych, miejscowe podanie leków sterydowych (w formie zastrzyku),
• dobór odpowiedniego obuwia, w razie potrzeby zastosowanie wkładek do butów (ortez),
• odpoczynek z kończyną uniesioną powyżej poziomu serca,
• rolowanie – automasaż, który służy redukcji napięcia w paśmie biodrowo-piszczelowym, uelastycznieniu powięzi oraz poprawie ukrwienia tkanek,
• usztywnienie kolana,
• ćwiczenia rozciągające i wzmacniające.

Faza ostra trwa zwykle 2-4 tygodnie, o ile pacjent będzie stosował się do zaleceń lekarza i tymczasowo zrezygnuje z podejmowania aktywności fizycznej. Po tym czasie może rozpocząć fizjoterapię. Terapia ruchowa i rehabilitacja mogą przynieść pozytywne rezultaty w zakresie funkcjonowania i redukcji bólu. Badania wykazały, że terapia manualna kończyny dolnej jest skuteczna u sportowców lub osób uprawiających różne dyscypliny sportowe doświadczających zespołu pasma biodrowo-piszczelowego.  W sytuacji, gdy pomimo zastosowanego leczenia ból kolana utrzymuje się powyżej sześciu miesięcy, lekarz może zalecić wykonanie procedury chirurgicznej.

Kolano biegacza – pomoc może przynieść fizjoterapia

W przypadku podejrzenia kolana biegacza fizjoterapeuta, bazując na swojej wiedzy anatomicznej oraz specjalistycznych testach, jest w stanie postawić trafną diagnozę i ocenić, czy odczuwane dolegliwości to faktycznie zespół pasma, czy objawy wynikają z innych przyczyn, na przykład uszkodzenia innych struktur w okolicy kolana. Często zaleca także udanie się na konsultację do lekarza ortopedy, który wypisze skierowanie na dedykowane badanie diagnostyczne. Wykwalifikowany fizjoterapeuta może także przeprowadzić indywidualnie dobraną terapię manualną z zastosowaniem odpowiednich metod – rozluźniania mięśniowo-powięziowego, pracy na punktach spustowych oraz kinezjotapingu zmniejszającego napięcie pasma biodrowo-piszczelowego. Skuteczność mogą zapewnić zabiegi fizykoterapeutyczne o działaniu biostymulującym, które pobudzają procesy naprawcze w obrębie przyczepu pasma biodrowo-piszczelowego. W przypadku kolana biegacza zaleca się m.in. terapię ultradźwiękami, jonoforezę oraz laseroterapię.

Kolano biegacza – działania profilaktyczne

Zapobieganie zespołowi pasma biodrowo-piszczelowego obejmuje unikanie nadmiernego obciążania kolan poprzez:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
• wykonanie odpowiedniej rozgrzewki przed wysiłkiem fizycznym,
• wykonanie ćwiczeń rozciągających przed i po aktywności fizycznej,
• stopniowe zwiększanie aktywności fizycznej, aby nie narażać się na kontuzje,
• noszenie obuwia dedykowanego danej aktywności, na przykład butów przeznaczonych do biegania,
• wykonywanie ruchów i ćwiczeń w sposób prawidłowy, dbając o równomierne obciążenie.