Aktualności

Zwichnięcie rzepki – co oznacza i jak wrócić do sprawności?

Zwichnięcie rzepki to uraz stawu kolanowego, w którym rzepka przemieszcza się poza swoje anatomiczne położenie w bruździe międzykłykciowej kości udowej, najczęściej na zewnątrz kolana.

Jakie są przyczyny zwichnięcia rzepki?

Zwichnięcie rzepki to uraz, do którego może dojść zarówno w wyniku bezpośredniego uderzenia, jak i dynamicznego ruchu skrętnego kolana. Występuje najczęściej u osób młodych i aktywnych fizycznie, jednak przyczyn może być wiele i często się one nakładają. Do najczęstszych należą:

Nieprawidłowości anatomiczne w budowie stawu kolanowego, takie jak:

• płytka bruzda międzykłykciowa kości udowej,
• boczne ustawienie rzepki,
• koślawość kolan,
• wysokie ustawienie rzepki
• dysplazja stawu rzepkowo-udowego.

Urazy pośrednie, czyli gwałtowne skręty kolana przy ustabilizowanej stopie – typowe w sportach takich jak piłka nożna, siatkówka czy taniec.

Urazy bezpośrednie, np. uderzenie w przyśrodkową stronę rzepki, które wypycha ją na zewnątrz – najczęściej w grach kontaktowych lub przy upadku.

Niewydolność stabilizatorów mięśniowych i więzadłowych, zwłaszcza:

• osłabienie mięśnia obszernie przyśrodkowego uda
• uszkodzenie więzadła przyśrodkowego rzepkowo-udowego (MPFL),
• ogólne osłabienie mięśni odpowiedzialnych za kontrolę ustawienia kolana.

Czynniki genetyczne – predyspozycje rodzinne do niestabilności stawu rzepkowo-udowego zwiększają ryzyko urazu.

Zaburzenia biomechaniczne i przeciążeniowe, np. niewystarczająca stabilizacja centralna (core), asymetrie napięcia mięśniowego czy zbyt szybkie zwiększanie intensywności treningów bez odpowiedniej regeneracji.

Zrozumienie mechanizmów prowadzących do zwichnięcia rzepki ma kluczowe znaczenie w doborze skutecznej metody leczenia, a przede wszystkim – w zapobieganiu nawrotom, które po pierwszym incydencie zdarzają się dość często.

Jakie są objawy zwichnięcia rzepki?

Zwichnięcie rzepki daje objawy, które są zwykle nagłe i łatwo zauważalne, szczególnie podczas aktywności fizycznej. Często już sam moment urazu jest przez pacjenta wyraźnie odczuwalny i zapamiętywany jako „ucieczka” rzepki na bok kolana.

Do najczęstszych objawów należą:

• Nagły, ostry ból w przedniej części kolana, pojawiający się w momencie zwichnięcia, najczęściej po stronie bocznej.
• Zniekształcenie obrysu stawu kolanowego, spowodowane przemieszczeniem rzepki – najczęściej na zewnątrz kolana (zwichnięcie boczne).
• Obrzęk i narastające krwiaki w obrębie kolana, wynikające z uszkodzenia tkanek miękkich i ewentualnego krwawienia do stawu.
• Ograniczenie ruchomości kończyny dolnej, trudności lub niemożność wyprostowania kolana i pełnego obciążenia nogi.
• Uczucie „niestabilności” kolana, czyli wrażenie, że rzepka może ponownie się przemieścić – często występujące nawet po jej nastawieniu.
• Trzask lub przeskoczenie w momencie urazu, zgłaszane przez pacjentów jako objaw towarzyszący przemieszczeniu rzepki.
• Nawrotowe blokowanie się kolana lub uczucie przeskakiwania rzepki – szczególnie w przypadku uszkodzeń wewnątrzstawowych (np. fragmentów chrzęstnych).

W niektórych przypadkach rzepka może samoistnie wrócić na swoje miejsce, jednak nawet wtedy objawy bólowe i obrzęk zwykle utrzymują się przez kilka dni. Każde podejrzenie zwichnięcia powinno być skonsultowane z lekarzem, ponieważ może wymagać unieruchomienia, a niekiedy także interwencji chirurgicznej.

Jak diagnozuje się zwichnięcie rzepki?

Diagnostyka obejmuje wywiad medyczny, badanie fizykalne oraz badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny, który pozwala ocenić stopień uszkodzenia więzadeł i obecność ewentualnych fragmentów chrzęstno-kostnych w stawie.

Jakie są metody leczenia zwichnięcia rzepki?

Leczenie zwichnięcia rzepki zależy przede wszystkim od rodzaju urazu – czy jest to pierwszy epizod, czy nawracające zwichnięcie – oraz od stopnia uszkodzenia struktur stabilizujących rzepkę. W przypadku pierwszorazowego, niepowikłanego zwichnięcia najczęściej stosuje się leczenie zachowawcze. Obejmuje ono manualne nastawienie rzepki (jeśli nie powróciła samoistnie), unieruchomienie stawu kolanowego w specjalnej ortezie na okres 2–4 tygodni oraz stopniową rehabilitację ukierunkowaną na odbudowę siły i kontroli mięśniowej, zwłaszcza mięśnia obszernie przyśrodkowego uda.

Rehabilitacja odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia i zapobieganiu nawrotom. Program terapeutyczny obejmuje ćwiczenia wzmacniające, stabilizacyjne oraz poprawiające propriocepcję (czucie głębokie). Bardzo ważna jest także korekcja wzorca ruchowego, szczególnie u osób aktywnych fizycznie. W niektórych przypadkach do terapii włącza się również fizykoterapię – np. elektrostymulację osłabionych mięśni lub laseroterapię w celu redukcji bólu i obrzęku.

Jeżeli jednak mamy do czynienia z niestabilnością nawracającą, uszkodzeniami chrząstki, oderwaniem fragmentów kostnych lub brakiem poprawy po leczeniu zachowawczym, konieczne może być leczenie operacyjne. Najczęściej wykonywaną procedurą jest rekonstrukcja więzadła przyśrodkowego rzepkowo-udowego (MPFL), które odpowiada za stabilizację rzepki od strony przyśrodkowej. W wybranych przypadkach chirurg może również przeprowadzić plastykę tkanek miękkich lub korekcję ustawienia osi kończyny dolnej, jeśli występują znaczne wady anatomiczne.

Dobór metody leczenia zawsze powinien być poprzedzony dokładną diagnostyką obrazową, w tym rezonansem magnetycznym, który pozwala ocenić stan struktur wewnątrzstawowych. Niezależnie od wybranej ścieżki terapeutycznej, istotne jest zaangażowanie pacjenta w proces leczenia – zarówno w okresie unieruchomienia, jak i późniejszej rehabilitacji, która decyduje o powrocie do pełnej sprawności i minimalizacji ryzyka kolejnych urazów.

Zwichnięcie rzepki – jakie są rokowania i czy możliwa jest profilaktyka?

Rokowanie jest zazwyczaj dobre, zwłaszcza przy odpowiednim leczeniu i rehabilitacji. Profilaktyka obejmuje wzmacnianie mięśni stabilizujących kolano, unikanie przeciążeń oraz korekcję ewentualnych wad anatomicznych.