Aktualności

Bruksizm – skąd się bierze i jak go leczyć?

Bruksizm to mimowolna, powtarzalna aktywność mięśni żucia, objawiająca się zaciskaniem lub zgrzytaniem zębami. Termin ten pochodzi z języka greckiego i oznacza „zgrzytać zębami”. Bruksizm dzieli się na dzienny, charakteryzujący się zaciskaniem zębów, oraz nocny, przejawiający się zgrzytaniem podczas snu.

Jakie są przyczyny bruksizmu?

Etiologia bruksizmu jest złożona i wieloczynnikowa, co sprawia, że jego diagnostyka i leczenie wymagają interdyscyplinarnego podejścia. Nie istnieje jednoznaczna przyczyna tej dysfunkcji, lecz wiele czynników ryzyka, które mogą występować jednocześnie i wzajemnie na siebie oddziaływać.

Czy stres i zaburzenia emocjonalne mogą wywoływać bruksizm?

Jednym z najczęściej wskazywanych czynników w literaturze medycznej są stres i przewlekłe napięcie emocjonalne. Bruksizm często pojawia się u osób żyjących w ciągłym napięciu, zmagających się z lękiem, frustracją lub przemęczeniem. Uważa się, że napięcie psychiczne może prowadzić do wzmożonej aktywności mięśni żucia – szczególnie nocą, gdy układ nerwowy przetwarza emocje i doświadczenia dnia codziennego. W bruksizmie dziennym dominuje zaciskanie zębów, które często nie jest świadomie kontrolowane i pojawia się w trakcie koncentracji lub napięcia emocjonalnego.

Czy leki i substancje psychoaktywne mają wpływ na bruksizm?

Niektóre leki, zwłaszcza z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), mogą wywoływać lub nasilać objawy bruksizmu. Działają one na centralny układ nerwowy, wpływając m.in. na poziom neuroprzekaźników takich jak serotonina czy dopamina. Donoszono również o występowaniu bruksizmu jako działania niepożądanego przy stosowaniu leków przeciwdepresyjnych, neuroleptyków czy substancji psychoaktywnych. Również nadmierne spożycie kofeiny, alkoholu czy narkotyków (zwłaszcza amfetaminy i MDMA) może być czynnikiem prowokującym epizody bruksizmu, szczególnie u osób predysponowanych.

Jakie znaczenie mają czynniki neurologiczne i genetyczne?

W części przypadków bruksizm może mieć podłoże neurologiczne – występuje u pacjentów z chorobą Parkinsona, porażeniem mózgowym, urazami mózgu czy innymi schorzeniami wpływającymi na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. Zaburzenia w obrębie jąder podstawnych mózgu mogą zakłócać regulację napięcia mięśniowego, co przekłada się na nieprawidłowe skurcze mięśni żucia. Istnieją również doniesienia sugerujące uwarunkowania genetyczne – osoby, u których w rodzinie występował bruksizm, mogą być bardziej narażone na rozwój tego zaburzenia.

Czy nieprawidłowości zgryzowe mogą powodować bruksizm?

Chociaż aktualna wiedza wskazuje, że czynniki okluzyjne (czyli związane ze zgryzem) nie są główną przyczyną bruksizmu, to mogą one sprzyjać jego utrzymywaniu się i pogłębianiu. Nierówne kontakty zębowe, wady zgryzu, a także parafunkcje jamy ustnej, takie jak nagryzanie warg, policzków czy gryzienie twardych przedmiotów, mogą prowadzić do przeciążeń i zwiększonego napięcia mięśniowego w obrębie układu stomatognatycznego. W połączeniu z innymi czynnikami, mogą one nasilać objawy bruksizmu.

Jak często występuje bruksizm?

Bruksizm dotyka około 8–10% dorosłej populacji, przy czym wiele osób nie jest świadomych tego zaburzenia. Najczęściej występuje u osób w wieku od 25 do 45 lat, a szczyt zachorowań przypada na grupę wiekową 18–29 lat. Kobiety częściej doświadczają bruksizmu dziennego, objawiającego się zaciskaniem zębów.

Jakie są objawy bruksizmu?

Do charakterystycznych objawów bruksizmu należą:​

• bóle głowy
• szumy uszne
• nadwrażliwość zębów
• starcie powierzchni żujących zębów, uszkodzenie szkliwa
• zmiany w obrębie żuchwy, prowadzące do jej masywniejszego wyglądu
• częstsze stany zapalne w jamie ustnej
• bóle karku i pleców
• napięcie w okolicy barku
• krwawienie z dziąseł
• uczucie napięcia w okolicy żuchwy.

Do jakiego specjalisty należy się udać z bruksizmem?

W przypadku podejrzenia bruksizmu warto skonsultować się ze stomatologiem i fizjoterapeutą . Ze względu na związek tego zaburzenia ze stresem, pomocna może być również wizyta u psychologa.

Jak diagnozuje się bruksizm?

Diagnoza bruksizmu opiera się głównie na wywiadzie lekarskim, badaniu stomatologicznym i fizjoterapeutą. Pacjent jest pytany o objawy, takie jak zgrzytanie zębami, bóle głowy, napięcie mięśni twarzy czy problemy ze snem. Sprawdza się też stan uzębienia – szuka oznak starcia szkliwa, pęknięć czy nadwrażliwości.

Oceniane są również mięśnie żucia i stawy skroniowo-żuchwowe pod kątem bolesności i napięcia. W trudniejszych przypadkach wykonuje się badania dodatkowe, np. elektromiografię (EMG) lub polisomnografię (badanie snu). Czasem potrzebna jest konsultacja neurologiczna lub psychologiczna, zwłaszcza gdy bruksizm ma podłoże stresowe lub neurologiczne.

Jakie są metody leczenia bruksizmu?

Leczenie bruksizmu wymaga indywidualnego podejścia, ponieważ jego przyczyny są złożone i często ze sobą powiązane. Najczęściej stosuje się połączenie terapii stomatologicznej, psychologicznej i – w razie potrzeby – farmakologicznej. Podstawą leczenia jest eliminacja lub redukcja czynników wyzwalających, takich jak przewlekły stres czy nadmierne napięcie emocjonalne. W tym celu skuteczne okazują się techniki relaksacyjne, psychoterapia lub trening uważności. W przypadku nasilonych objawów lekarz może też rozważyć zastosowanie leków zmniejszających napięcie mięśniowe lub poprawiających jakość snu.

Jedną z najczęściej stosowanych metod w stomatologii jest szynoterapia – pacjent otrzymuje indywidualnie dopasowaną, przezroczystą szynę relaksacyjną, którą zakłada się na noc. Jej zadaniem jest ochrona zębów przed dalszym ścieraniem, a także redukcja przeciążeń mięśni i stawów. U pacjentów z widocznymi objawami przeciążenia w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego, takimi jak trzaski, ograniczenie ruchomości czy ból podczas otwierania ust, stosuje się dodatkowo specjalistyczną terapię stawów. Może ona obejmować ćwiczenia rozluźniające, masaże oraz techniki manualne wykonywane przez terapeutów stomatologicznych lub fizjoterapeutów specjalizujących się w dysfunkcjach narządu żucia. Terapia stawów skroniowo-żuchwowych często przynosi znaczną ulgę i wspomaga leczenie przyczynowe bruksizmu.

W leczeniu bruksizmu kluczowe jest nie tylko łagodzenie objawów, ale też zapobieganie ich nawrotom poprzez edukację pacjenta, redukcję stresu oraz kontrolę parafunkcji. W przypadkach przewlekłych lub skomplikowanych niezbędna może być współpraca kilku specjalistów: stomatologa, fizjoterapeuty, psychologa, a czasem także neurologa. Holistyczne podejście zwiększa skuteczność terapii i pozwala osiągnąć trwałą poprawę komfortu życia pacjenta.

Czy bruksizm może prowadzić do powikłań?

Tak, nieleczony bruksizm może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak:​

• znaczne uszkodzenie i starcie zębów
• zaburzenia w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych
• przewlekłe bóle głowy i twarzy,​
• problemy ze snem,​
• zwiększone ryzyko chorób przyzębia.​

Dlatego wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe w zapobieganiu powikłaniom związanym z bruksizmem.