Aktualności

Co to jest złamanie Collesa i kto jest najbardziej narażony?

Złamanie Collesa to położenie charakterystyczne złamania dalszej nasady kości promieniowej, z przemieszczeniem odłamu w kierunku grzbietowym nadgarstka — tzw. deformacja typu „bagnet”. Jest niezwykle powszechne, zwłaszcza u kobiet po 65. roku życia, u których osteoporoza zwiększa podatność na złamania niskoenergetyczne. Choć zazwyczaj powstaje przy upadku na wyciągniętą rękę — co jest naturalnym odruchem obronnym — warto to traktować serio, bo nawet niewielki upadek może doprowadzić do poważnych powikłań.

Jak dochodzi do złamania Collesa?

Złamanie Collesa to najczęstszy typ złamania dalszej nasady kości promieniowej – jednej z dwóch kości przedramienia. Do urazu dochodzi zazwyczaj na skutek upadku na wyciągniętą rękę, która w momencie kontaktu z podłożem ustawiona jest w tzw. zgięciu grzbietowym, czyli dłonią skierowaną do dołu. To naturalna reakcja obronna organizmu – człowiek, tracąc równowagę, instynktownie podpiera się rękami, by zamortyzować upadek. Niestety, przy takim mechanizmie siła uderzenia przenosi się wzdłuż przedramienia, powodując złamanie kości promieniowej tuż przed jej zakończeniem w stawie nadgarstkowym. Charakterystyczne dla tego typu urazu jest przemieszczenie odłamów kostnych ku górze i tyłowi, co skutkuje deformacją nadgarstka określaną potocznie jako „bagnet”.

Złamanie Collesa najczęściej występuje u osób starszych, zwłaszcza kobiet po menopauzie, u których dochodzi do osłabienia struktury kości na skutek osteoporozy. W takiej sytuacji nawet niewielka siła urazu – np. potknięcie się i upadek w domu – może doprowadzić do poważnego złamania. U osób młodszych złamanie Collesa zdarza się rzadziej i zwykle jest wynikiem urazów wysokiej energii, np. podczas jazdy na rowerze, deskorolce, w wyniku wypadków komunikacyjnych czy sportowych. Warto podkreślić, że złamanie to może wystąpić także u dzieci i młodzieży, zwłaszcza aktywnych fizycznie, choć ze względu na elastyczność kości w młodym wieku często ma ono inny charakter niż u osób dorosłych.

Podsumowując, złamanie Collesa to uraz, do którego dochodzi najczęściej przy nagłym, niekontrolowanym upadku na dłoń. Z pozoru niegroźny mechanizm – jak potknięcie na chodniku – może doprowadzić do poważnych konsekwencji, szczególnie u osób z osłabioną gęstością kości. Z tego względu warto znać jego objawy i wiedzieć, kiedy zgłosić się do specjalisty.

Jakie są objawy i jak szybko je rozpoznać?

Typowe objawy złamania Collesa to:

• silny ból w chwili upadku, nasilający się przy poruszaniu ręką,
• obrzęk i krwiak, który często pojawia się już w ciągu kilku godzin po zdarzeniu,
• charakterystyczne deformacje nadgarstka — cała kończyna przypomina profil, widelca ustawionego zębami do dołu (deformacja typu „widelec”),
• ograniczenie ruchomości w stawie promieniowo-nadgarstkowym, utrudniające chwyt przedmiotów

Jeśli pojawią się też objawy neurologiczne — takie jak drętwienie, mrowienie, pieczenie, osłabienie chwytu — należy pilnie zgłosić się do lekarza, bo może to wskazywać na uszkodzenie nerwów pośrodkowego lub łokciowego (rzadziej).

Jak diagnozuje się złamanie?

Standardowo stosuje się rtg w projekcji przednio-tylnej i bocznej, co pozwala ocenić ustawienie odłamów i dokładny typ złamania. W skomplikowanych przypadkach (wieloodłamowych, pourazowych deformacjach) może być konieczne wykonanie tomografii komputerowej, aby dokładnie zobaczyć powierzchnie stawowe i określić plan leczenia

Jak się leczy złamanie Collesa?

Leczenie złamania Collesa zależy przede wszystkim od rodzaju i stopnia przemieszczenia odłamów kostnych oraz od ogólnego stanu pacjenta, w tym wieku, poziomu aktywności i ewentualnych chorób współistniejących, takich jak osteoporoza. W przypadkach, gdy złamanie jest stabilne i bez istotnego przemieszczenia, stosuje się leczenie zachowawcze. Polega ono na zamkniętej repozycji, czyli nastawieniu złamania bez otwierania tkanek, a następnie unieruchomieniu kończyny w opatrunku gipsowym lub ortezie, zwykle na okres 4 do 6 tygodni. Czasem konieczne są kontrole radiologiczne w trakcie leczenia, ponieważ w ciągu pierwszych dwóch tygodni może dojść do wtórnego przemieszczenia złamania, co wymaga ponownej repozycji.

W przypadkach bardziej skomplikowanych – gdy występują znaczne przemieszczenia, złamania wieloodłamowe, niestabilność lub towarzyszące uszkodzenia stawu – konieczne może być leczenie operacyjne. Zabieg polega na otwartym nastawieniu odłamów i ich stabilizacji za pomocą specjalnych implantów, takich jak płytki i śruby lub druty Kirschnera. Alternatywą, szczególnie u pacjentów starszych z dużym ryzykiem operacyjnym, może być zastosowanie stabilizatora zewnętrznego, który pozwala na zachowanie względnej ruchomości stawu i lepszą kontrolę nad procesem gojenia.

Niezależnie od zastosowanej metody leczenia, niezwykle ważnym elementem terapii jest odpowiednio prowadzona rehabilitacja. Już w trakcie unieruchomienia należy wykonywać ćwiczenia izometryczne palców i utrzymywać ruchomość stawu łokciowego i barkowego. Po zdjęciu opatrunku wdraża się ćwiczenia czynne, fizykoterapię oraz terapię manualną w celu odzyskania pełnej ruchomości i siły mięśniowej ręki. Celem leczenia jest nie tylko zrost kości, ale również przywrócenie funkcji kończyny, co umożliwia powrót pacjenta do samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym.

Co dalej? Rehabilitacja i powrót do aktywności

Rehabilitacja po złamaniu Collesa jest kluczowym elementem procesu leczenia i ma istotne znaczenie dla odzyskania pełnej sprawności ręki. Powinna rozpocząć się możliwie wcześnie – już w trakcie noszenia opatrunku gipsowego lub ortezy. W tym okresie celem jest przede wszystkim utrzymanie ruchomości stawów nieobjętych unieruchomieniem, takich jak bark i łokieć, oraz zapobieganie zanikom mięśniowym. Wprowadza się ćwiczenia izometryczne palców, które pozwalają na aktywizację mięśni bez poruszania złamaną częścią kończyny. Takie działania są szczególnie ważne, by uniknąć przykurczów, sztywności stawów i osłabienia siły mięśniowej, które mogłyby znacznie opóźnić powrót do funkcji.

Po zakończeniu etapu unieruchomienia i zdjęciu opatrunku możliwe jest rozpoczęcie intensywniejszej rehabilitacji. W tym okresie priorytetem jest stopniowe odzyskiwanie pełnej ruchomości stawu promieniowo-nadgarstkowego. Fizjoterapeuta dobiera odpowiednie ćwiczenia aktywne i czynno-bierne, które poprawiają zakres ruchu i elastyczność tkanek miękkich. Wprowadza się również elementy terapii manualnej, pomagające w mobilizacji stawów oraz w rozluźnianiu napiętych struktur. Fizykoterapia – np. ultradźwięki, laseroterapia, elektrostymulacja – wspiera proces gojenia i łagodzi ból oraz obrzęki.

W miarę postępów w terapii nacisk kładzie się na odbudowę siły i precyzji ruchów, dlatego do programu rehabilitacyjnego włączane są ćwiczenia oporowe i trening siły chwytu. Pacjent uczy się ponownie wykonywać codzienne czynności – od otwierania butelki po pisanie czy noszenie przedmiotów. W niektórych przypadkach konieczna może być konsultacja z terapeutą zajęciowym, który pomoże dostosować aktywność zawodową i domową do aktualnych możliwości pacjenta.

Powrót do pełnej sprawności może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od wieku, ogólnego stanu zdrowia i zaangażowania w proces rehabilitacji. Systematyczna praca z fizjoterapeutą oraz ćwiczenia wykonywane samodzielnie w domu są warunkiem skutecznego odzyskania funkcji ręki i zapobieżenia trwałym ograniczeniom. Rehabilitacja po złamaniu Collesa to nie tylko element wspomagający leczenie – to jeden z fundamentów skutecznego powrotu do codziennej aktywności.

Jak zapobiegać powikłaniom i nawrotom?

• Konsultacja densytometryczna – u osób powyżej 50. rż., szczególnie kobiet, złamanie Collesa zwiększa ryzyko kolejnych złamań – densytometria powinna być rutyną
• Profilaktyka osteoporozy + suplementacje wapnia, witaminy D3, aktywność fizyczna i unikanie upadków to fundament prewencji.
• Edukacja – jak prawidłowo nosić ciężkie przedmioty, jak unikać urazów w codziennym życiu, jakie buty nosić — to proste, ale skuteczne działania.

Choć złamanie Collesa wydaje się błahym urazem — zwłaszcza u osób starszych — w rzeczywistości niesie ono ze sobą ryzyko powikłań ortopedycznych i neurologicznych. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie, precyzyjne leczenie i rehabilitacja. Monitorowanie gęstości kości i zapobieganie osteoporozie zwiększają szansę na bezpieczne, aktywne życie bez bólu i ograniczeń ruchowych.