Aktualności

Obrzęk limfatyczny – czy może być niebezpieczny?

Obrzęk limfatyczny to schorzenie układu limfatycznego, wynikające z zastoju limfy w naczyniach. Limfa, inaczej chłonka, to płyn tkankowy transportujący przefiltrowane białka osocza i limfocyty. Obrzęk limfatyczny najczęściej występuje w kończynach górnych i dolnych, ale może również pojawić się na brzuchu, szyi i narządach płciowych. Nie należy go lekceważyć, ponieważ zwiększa ryzyko rozwoju infekcji w miejscu zajętym chorobą i może wskazywać na poważne zaburzenia, w tym niewydolność zakrzepową. Leczenie obejmuje przede wszystkim masaż, którego celem jest efektywny drenaż limfatyczny.

Jakie są przyczyny obrzęku limfatycznego?

Obrzęk limfatyczny to obrzęk różnych obszarów ciała, który pojawia się w wyniku zaburzenia funkcjonowania układ limfatycznego. Na skutek tych dysfunkcji limfa nie krąży prawidłowo i gromadzi się w tkankach, tworząc opuchliznę. Źródłem obrzęku limfatycznego mogą być zaburzenia wrodzone (obrzęk limfatyczny pierwotny) lub nabyte (obrzęk limfatyczny wtórny).

Pierwotny obrzęk limfatyczny wynika z dysfunkcji, które istotnie utrudniają lub całkowicie blokują odpływ chłonki z naczyń limfatycznych. W tej kategorii wyróżnia się kilka typów obrzęków:

• obrzęki będące skutkiem zaburzeń rozwojowych, które doprowadziły do nieprawidłowego wykształcenia się naczyń limfatycznych
• obrzęki rodzinne, których przyczyną są choroby dziedziczne
• obrzęki sporadyczne.

Obrzęk limfatyczny wynikający z tych schorzeń może pojawić się w następującym wieku:

• okres niemowlęcy – dzieci mogą rodzić się z chorobą Milroya, wrodzonym obrzękiem limfatycznym kończyn dolnych.
• okres dojrzewania, w czasie ciąży lub do 35. roku życia – choroba Meige’a (obrzęk limfatyczny może występować u osób w okresie dojrzewania i do 35. roku życia.
• okres po 35. roku życia – rzadko pojawiający się obrzęk limfatyczny (obrzęk limfatyczny późny), który może powodować opuchliznę kończyn dolnych.

Z kolei obrzęk limfatyczny nabyty może wystąpić m.in. po niektórych operacjach, podczas których doszło do uszkodzenia naczyń limfatycznych, w wyniku urazu lub radioterapii, bądź powodu pewnych schorzeń, na przykład niewydolności żylnej. Na tej podstawie wyróżnia się poniższe rodzaje obrzęków nabytych:

• obrzęki pozapalne – powikłanie po stanach zapalnych skóry lub węzłów chłonnych,
• obrzęki pourazowe – powikłanie po urazie,
• obrzęki jatrogenne – powikłanie po operacji,
• obrzęki żylno-limfatyczne – skutek przewlekłej niewydolności żylnej,
• obrzęki będące częścią choroby tkanki łącznej, na przykład u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów.

Jako powszechne przyczyny występowania obrzęku limfatycznego wskazuje się:

• operację raka piersi (mastektomia) – czasami operacja raka piersi obejmuje także usunięcie węzłów chłonnych pod pachami i uszkodzenie pobliskich naczyń chłonnych,
• zabieg chirurgiczny w obrębie miednicy,
• radioterapię – radioterapia może powodować uszkodzenia układu limfatycznego lub zaburzać jego funkcjonowanie,
• uraz – niekiedy uraz w danym obszarze ciała może uszkodzić także naczynia limfatyczne znajdujące się w pobliżu, powodując obrzęk limfatyczny,
• różnego rodzaju infekcje,
• otyłość – u osób otyłych nadmiar tkanki tłuszczowej może wywierać nacisk na węzły chłonne i naczynia oraz powodować trudności w wydajnym drenażu limfatycznym,
• brak aktywności – transport limfy zachodzi m.in. dzięki skurczom mięśni szkieletowych, dlatego regularna aktywność fizyczna istotnie wpływa na jego usprawnienie, a jej brak może zaburzać krążenie limfatyczne,
• nowotwór – nowotwory w obrębie węzłów chłonnych lub naczyń limfatycznych mogą blokować drenaż limfatyczny,
• choroby serca – u osób cierpiących na choroby serca, zwłaszcza zastoinową niewydolność serca, może rozwinąć się obrzęk limfatyczny,
• problemy z naczyniami krwionośnymi – zaburzenie pracy układu naczyniowego może powodować zaburzenia w transporcie limfy i sprzyjać jej gromadzeniu,
• choroby nerek – praca nerek opiera się m.in. na eliminacji zbędnych płynów i produktów przemiany materii z organizmu dlatego, jeśli nie funkcjonują prawidłowo, organizm nie może efektywnie usuwać płynów, co prowadzi do ich nadmiernego gromadzenia się i powstawania obrzęków.

Obrzęk limfatyczny – objawy

Objawy obrzęku limfatycznego mogą być łagodne i obejmować tylko uczucie dyskomfortu wynikającego z opuchlizny. Z czasem może jednak przybierać postać dużego, bolesnego obrzęku powodującego problemy skórne, takie jak infekcje i rany oraz zakażenie węzłów chłonnych. W zaawansowanym stadium przyczynia się do rozwoju słoniowacizny, której towarzyszy rogowacenie naskórka w miejscu objętym zmianami chorobowymi. Obrzęk limfatyczny wpływa na zdolność wykonywania codziennych czynności, a także może powodować istotny spadek samopoczucia związany zarówno z symptomami fizycznymi, jak i nieestetycznym wyglądem.

Jako główne objawy obrzęku limfatycznego podaje się:

• brak możliwości zobaczenia lub czucia żył i ścięgien w dłoniach i stopach,
• zwiększenie objętości nóg i ramion,
• uczucie sztywności w stawach,
• opuchnięta i grubsza skóra,
• ogólne uczucie ciężkości w nogach, rękach lub innych częściach ciała,
• ubrania lub biżuteria stają się bardziej dopasowane,
• uczucie pieczenia lub swędzenia skóry.

Ciężkie przypadki obrzęku limfatycznego mogą wpływać na zdolność poruszania dotkniętą kończyną, zwiększać ryzyko infekcji skóry i posocznicy oraz prowadzić do zmian i uszkodzeń skóry.

Obrzęk limfatyczny nóg

Obrzęk limfatyczny nóg często stanowi manifestację innych schorzeń, głównie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, niewydolności żylnej, zaburzeń krążenia oraz ostrych stanów zapalnych. Głównymi objawami obrzęku jest opuchlizna w obrębie kończyn dolnych, uczucie ciężkości i ograniczenia ruchowe. Ze względu na to, że obrzęk limfatyczny nóg może wskazywać na poważne nieprawidłowości w układzie krążenia, niepokojące dolegliwości w tym zakresie zawsze warto skonsultować z lekarzem.

Diagnostyka obrzęku limfatycznego

• Podstawowe badanie obrazowe wykorzystywane do diagnostyki obrzęku limfatycznego to limfoscyntygrafia, która pozwala wykryć uszkodzenia układu chłonnego oraz ocenić stadium zaawansowania obrzęku,
• USG Dopplera – może pomóc znaleźć źródło zaburzeń układu limfatycznego i wykluczyć inne możliwe przyczyny obrzęku, takie jak zakrzepica,
• Rezonans magnetyczny (MRI) – pozwala sprawdzić, czy guz nie wywiera nacisku na układ limfatyczny,
• Tomografia komputerowa (CT) – umożliwia znalezienie źródła wywierania nacisku na układ limfatyczny.

Jak zlikwidować obrzęk limfatyczny?

Leczenie obrzęku limfatycznego różni się w zależności od przyczyny i stadium choroby i może obejmować fizjoterapię lub inne terapie mające na celu utrzymanie wydajnego transportu płynu limfatycznego oraz zmniejszenie obrzęku i bólu. Zazwyczaj leczenie stanowi połączenie fizjoterapii i odzieży uciskowej lub zestawu do bandażowania, które pomagają usunąć zgromadzony płyn z obszarów dotkniętych obrzękiem limfatycznym. Szczególnie wskazana w tym przypadku jest terapia przeciwobrzękowa obejmująca manualny drenaż limfatyczny w celu pobudzenia krążenia oraz presoterapię, czyli drenaż limfatyczny (masaż uciskowy), który wykonuje się za pomocą specjalnego urządzenia służącego do wywierania kontrolowanego ucisku na ciało, co poprawia cyrkulację płynów ustrojowych i korzystnie wpływa na przyspieszenie metabolizmu. Jeśli tego typu postępowanie terapeutyczne okaże się nieskuteczne, wskazane może być leczenie chirurgiczne.

Czy można zapobiec obrzękowi limfatycznemu?

Profilaktyka obrzęku limfatycznego obejmuje przede wszystkim prowadzenie zdrowego trybu życia uwzględniającego zdrową dietę, rezygnację z palenia papierosów i nadużywania alkoholu i przede wszystkim regularną aktywność fizyczną, która zapewnia prawidłowy przepływ limfy w organizmie.