Aktualności

Rehabilitacja po endoprotezie kolana

Rehabilitacja po endoprotezie kolana to część programu leczniczego u pacjentów po zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest jedną z najczęstszych chorób zwyrodnieniowych stawów. Szacuje się, że około 50% populacji pomiędzy 30 a 50 r.ż zgłasza objawy tej choroby a nawet do 100% w wieku powyżej 75. Proces chorobowy polega na przewadze destrukcji i degeneracji chrząstki stawowej nad procesami jej syntezy i obejmuje również różne elementy stawu ( błonę maziową, płyn stawowy, warstwę podchrzęstną kości, ścięgna, więzadła itp ). W stawie kolanowym patologia dotyczy przede wszystkim stawu rzepkowo-udowego i przedziału przyśrodkowego kolana. W 70 % populacji schorzenie to nie ma ustalonej przyczyny.

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego – diagnostyka

Chorobę diagnozuje się na podstawie obrazu klinicznego ( ból, deformacje, zaburzenia funkcjonalne ) oraz badań dodatkowych ( RTG, USG, NMR, artroskopia stawu ).

W obrazie klinicznym dominuje ból, sztywność poranna, trzeszczenia. Pojawia się poszerzenie obrysu stawu, wysięk, może współistnieć torbiel podkolanowa Beckera. W przypadku destrukcji więzadeł dochodzi do niestabilności stawu, a ból i ograniczenie ruchomości generują osłabienie i zanik m. czworogłowego uda. Objawom tym często towarzyszy utykanie i zaburzenia chodu. W zaawansowanych stadiach choroby pojawia się przykurcz zgięciowy kolana i znaczne ograniczenie ruchomości.

Leczenie

Postępowanie lecznicze polega na farmakoterapii ( NLPZ, leki przeciwbólowe, pochodne opioidów, kortykosteroidy, chondroprotekcyjne leki z grupy SYSADOA itp.), dostawowym podawaniu injekcji z kwasu hialuronowego oraz fizjoterapii przeciwdziałającej zanikom mięśniowym ( głównie m.czworogłowego uda ), które nieleczone mogą pogarszać przebieg procesu destrukcji stawu kolanowego.

U pacjentów ze znacznie nasilonymi zmianami zwyrodnieniowymi i destrukcją chrząstki stawowej oraz dolegliwościami bólowymi nie ustępującymi pomimo zastosowanej farmakoterapii wykonuje się zabieg endoprotezoplastyki – wszczepienia sztucznego stawu kolanowego ( endoprotezy jednoprzedziałowe i całkowite – tylnostabilizowane z zachowaniem więzadła krzyżowego tylnego oraz zawiasowe, stosowane przy niewydolności więzadeł pobocznych ) . Celem tego zabiegu jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, odtworzenie osi mechanicznej stawu oraz przywrócenie jego ruchomości.

Rehabilitacja po endoprotezie kolana

Rehabilitacja po endoprotezie kolana jest koniecznym elementem programu leczniczego.

W pierwszej fazie po operacji postępowanie lecznicze ma na celu zapobieganie bólowi ( zabiegi krioterapii, laseroterapii, pole magnetyczne ), przeciwdziałanie obrzękom stawu ( elewacje, zimne okłady, kinezjotaping, masaż limfatyczny ), stosuje się ćwiczenia przeciwzakrzepowe, przywracanie pełnego zakresu ruchomości operowanego stawu ( ćwiczenia bierne na szynie CMP, ćwiczenia czynne, ćwiczenia mobilizacji rzepki, PIR ), wzmacnianie osłabionych zespołów mięśniowych ( ćwiczenia izometryczne m.czworogłowego uda, mięśni pośladkowych, elektrostymulacja, PIR ). Z czasem włącza się ćwiczenia w systemie ciężarkowo-bloczkowym m. czworogłowego uda, mięśni zginaczy kolana, mięśni pośladkowych, m.napinacza powięzi szerokiej, ćwiczenia stabilizacji miednicy, ćwiczenia propriocepcji, różne techniki terapeutyczne adekwatne do potrzeb zdrowotnych pacjenta oraz naukę chodzenia, przeważnie z obciążaniem operowanej kończyny do granicy bólu, zawsze zgodnie z zaleceniami operatora. Na początku ćwiczy się chód z balkonikiem z podparciem na przedramionach, a następnie naukę chodu o kulach – kiedy pacjent osiągnie już kontrolę nad kończyną operowaną w wyproście i podparciu – poczynając od chodu trójtaktowego.

W kolejnej fazie usprawniania zwiększa się stopniowo obciążanie kończyny operowanej wraz ze zwiększaniem zakresu jej ruchomości.

Po operacji zaleca się w leżeniu na plecach uzyskanie pełnego wyprostu kolana w przeciągu 1 miesiąca i leżenie na boku nieoperowanym w łóżku, z uniesioną kończyną operowaną.

Poruszanie się z pomocą kul łokciowych jest możliwe po uzyskaniu pełnego wyprostu i zgięcia w zakresie 60-90 stopni operowanego stawu. Przy wielomiejscowych zmianach zapalnych narządu ruchu 2 kule utrzymuje się do 6 tygodni, natomiast 1 kulę po stronie zdrowej do około 3 miesięcy od operacji.

Odstawienie kul jest możliwe gdy nie występuje bolesność przy obciążaniu kończyny, uzyskano pełen czynny wyprost stawu i siła mięśniowa jest dobra ( zginacze, prostowniki, zewnętrzne mięśnie uda ).

Profilaktyka

W profilaktyce pooperacyjnej dedykowanej dla ochrony endoprotezy i komfortu życia chorego istotną rolę zajmuje edukacja pacjenta.

W tym celu należy w warunkach domowych nadal wykonywać ćwiczenia dla zachowania prawidłowego zakresu ruchów i siły mięśniowej operowanej kończyny, a podczas wychodzenia z domu wspomagać się 1 lub 2 kulami przy współistniejących dysfunkcjach innych stawów lub zaburzeniach równowagi.

Ważne jest również zadbanie o podwyższone łóżko, odpowiednio wysoką wkładkę na sedes, prysznic zamiast wanny, uchwyty w toalecie i łazience, krzesło czy fotel dostosowane do wzrostu, unikanie głębokich przysiadów, klękania, długiego stania, siadania na zbyt niskich meblach, zakładania nogi na nogę, wykonywania nagłych skrętów i czynności zagrażających upadkiem jak np. jazda na rowerze czy wchodzenie po drabinie.

Niezbędnym elementem profilaktyki ChZSK jest znormalizowanie masy ciała, wygodne obuwie, dopasowane wkładki ortopedyczne, umiarkowana, regularna aktywność fizyczna, ergonomia miejsca pracy, a także wczesne wykrywanie i leczenie innych przyczyn uszkodzenia stawu ( np.: nadwaga, przebyte urazy tej okolicy, wady wrodzone – kolano koślawe, kolano szpotawe, choroby zapalne i metaboliczne ) w celu zapobiegania dalszej dysfunkcji stawu, która w znaczący sposób może wpłynąć na pogorszenie jakości życia.