Aktualności

Bóle stawów u dzieci – kiedy należy udać się do specjalisty?

Choć bóle stawów często kojarzą się z osobami starszymi, mogą występować także u dzieci. Zwykle nie świadczą o poważnym stanie zdrowotnym, jeśli jednak ból utrzymuje się lub nasila, a dodatkowo towarzyszą mu inne objawy, konieczna może być konsultacja ze specjalistą –reumatologiem. Bóle stawów u dzieci – przyczyny i objawy, a także metody diagnostyki i leczenia są zróżnicowane i zależą od podłoża dolegliwości.

Ból stawów u dzieci – przyczyny

Ból stawów u dzieci może mieć charakter wieloczynnikowy.

• Najczęstszą przyczyną są bóle wzrostowe, które występują zwykle u dzieci w wieku od 3 do 9 lat. Niekiedy są na tyle silne, że mogą zakłócać sen i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Są jednak przejściowe i ustępują samoistnie.
• Inną częstą przyczyną bólu stawów u dzieci są ostre i przeciążeniowe urazy, które są coraz bardziej powszechne zwłaszcza u wysportowanych osób. U wielu urazy te powstają stopniowo, gdy dziecko stale powtarza ten sam ruch, na przykład w przypadku pływania czy gry w baseball. Urazy te mogą wpływać na mięśnie, ścięgna czy więzadła, a ponieważ układ mięśniowo-szkieletowy u dzieci wciąż się rozwija, istnieje większe ryzyko powstania uszkodzeń.
• Znacznie rzadziej ból stawów jest objawem choroby autoimmunologicznej, w której układ odpornościowy atakuje własne zdrowe tkanki i komórki. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS), toczeń rumieniowaty układowy czy młodzieńcze zapalenie skórno-mięśniowe to choroby autoimmunologiczne, którym bardzo często towarzyszy właśnie ból stawów.

Objawy bólu stawów u dzieci

Ból stawów u dzieci często wiąże się z wystąpieniem także innych dolegliwości, takich jak:

• obrzęk,
• zaczerwienienie stawów,
• ograniczona ruchomość,
• poranne sztywności,
• tkliwość w dotyku,
• wysypka.

Należy pamiętać, że objawy te mogą się różnić w zależności od przyczyny problemu, typu ewentualnego zapalenia stawów i współistniejących stanów zdrowotnych. Ból ma charakter przerywany lub stały, a jego intensywność może być inna dla każdego dziecka.

Bóle stawów u dzieci o charakterze wzrostowym

„Bóle wzrostowe” to termin określający ból (zwykle kończyn dolnych) występujący u małych dzieci, który pojawia się i ustępuje w czasie. Jest to najczęstsza przyczyna bólu u dzieci w wieku od 6 do 9 lat. W przypadku bólów wzrostowych częstym objawem jest pulsowanie, pojawiające się zwykle w udach, nogach i tylnej części kolan. Specyficzne dla tego typu dolegliwości jest doświadczenie bólu przerywanego, który nie występuje codziennie, a także bóle nocne, ustępujące w ciągu dnia oraz jednoczesny ból obu kończyn dolnych o tej samej intensywności.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka dla rozwoju bólu stawów u dzieci obejmują predyspozycje genetyczne, aktywne lub przebyte infekcje, nadmierną aktywność fizyczną oraz historię autoimmunologicznych chorób w rodzinie. Dzieci z większą masą ciała lub te, które uprawiają intensywną aktywność fizyczną, również mogą być bardziej narażone na tego typu dolegliwości.

Diagnostyka bólu stawów u dzieci

Diagnoza bólu stawów u dzieci zwykle zaczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego i badania fizykalnego. Konieczne może być wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak oznaczenie markerów stanu zapalnego (np. CRP, OB) czy testy na obecność specyficznych przeciwciał. Niezwykle pomocne w postępowaniu diagnostycznym jest wykonanie specjalistycznych badań obrazowych, takich jak USG, rentgen czy rezonans magnetyczny, w celu dokładnej oceny stawów oraz wykrycia ewentualnych uszkodzeń w strukturach lub stanów zapalnych.

Postępowanie terapeutyczne

Leczenie bólu stawów u dzieci zależy od podstawowej przyczyny dolegliwości. Najczęściej włączana jest terapia farmakologiczna z zastosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), kortykosteroidów czy leków modyfikujących przebieg choroby. W niektórych przypadkach konieczne może być włączenie nowoczesnych terapii biologicznych.

W przypadku bólów wzrostowych nie ma skutecznego lekarstwa. Rodzice powinni zapewnić dziecko, że bóle te mają charakter przejściowy i niebawem ustąpią. Jako domowe sposoby na łagodzenie dolegliwości można wskazać masowanie nóg dziecka, przygotowywanie ciepłych kąpieli lub okładów na problematyczne obszary, zachęcanie dziecka do rozciągania się w ciągu dnia oraz rezygnacji z intensywnej aktywności. Kluczowe jest również zadbanie o odpowiedni poziom witaminy D u dziecka oraz przestrzeganie zrównoważonej diety, zapewniającej wszystkie niezbędne składniki odżywcze.

Rehabilitacja w leczeniu bólu stawów u dzieci

Rehabilitacja jest niezwykle ważna w leczeniu bólu stawów u dzieci, szczególnie gdy dolegliwości wynikają z przewlekłych stanów zapalnych. Odpowiednio dobrana terapia fizyczna (fizjoterapia) nie tylko łagodzi ból i dyskomfort, ale także pomaga w zachowaniu lub poprawie zakresu ruchu stawów, wspierając ogólną aktywność dziecka oraz poprawiając jakość jego życia. Specjaliści opracowują zindywidualizowany program ćwiczeń kinezyterapeutycznych, dedykowany potrzebom danego dziecka, a ćwiczenia (dynamiczne lub statyczne) zwykle mają na celu poprawę siły mięśniowej, elastyczności i zakresu ruchu. Ważne jest, aby ćwiczenia były wykonywane regularnie i pod nadzorem doświadczonego fizjoterapeuty. W przypadku bólu stawów korzystne efekty mogą zapewnić także techniki terapii manualnej, w tym mobilizacja stawów.

Bardzo często specjaliści zalecają także metody fizykoterapeutyczne, na przykład hydroterapię. Ćwiczenia w wodzie w przypadku dzieci doświadczających dolegliwości ze strony stawów pozwalają zmniejszyć obciążenie tych struktur za pomocą wody, jednocześnie umożliwiając skuteczne ćwiczenia wzmacniające i poprawiające zakres ruchu. Z kolei zastosowanie ciepła lub zimna może przynieść ulgę w bólu i stanach zapalnych. Fizjoterapeuta doradza, która forma terapii będzie efektywna w danym przypadku oraz instruuje, jak bezpiecznie stosować te metody w domu.

W przypadku utrzymującego się bólu stawów rodzice powinni zasięgnąć pomocy fizjoterapeuty w zakresie właściwych postaw i zachowań, które mogą wspierać leczenie i zapobiegać pogorszeniu stanu dziecka. Znaczącą częścią edukacji jest również nauczanie samodzielnego wykonywania bezpiecznych ćwiczeń w domu, ponieważ ich regularność istotnie wpływa na uzyskanie ostatecznych efektów terapeutycznych.

Zapobieganie bólu stawów u dzieci

Chociaż nie wszystkim przyczynom bólu stawów można zapobiegać, ważne jest, aby dzieci utrzymywały prawidłową masę ciała, unikały nadmiernego wysiłku fizycznego (przeciążeń) i przestrzegały odpowiednio zbilansowanej diety. Regularne wizyty kontrolne u pediatry oraz wczesne rozpoznanie i podjęcie szybkiego postępowania terapeutycznego mogą również pomóc w zapobieganiu wystąpienia powikłań w przyszłości.

Kiedy zgłosić się do specjalisty?

Jeśli u dziecka występują długo utrzymujące się objawy, a także symptomy towarzyszące dolegliwościom bólowym, takie jak obrzęk, tkliwość lub wysypka – warto umówić się na wizytę u specjalisty dziecięcego. Reumatolog przeprowadza dokładny wywiad, badanie fizykalne i zleca ukierunkowane badania (krwi, moczu, badania obrazowe), które pozwolą ustalić przyczynę bólu oraz pomogą w podjęciu skutecznej terapii.

Jako szczególnie niepokojące objawy wymagające niezwłocznej konsultacji ze specjalistą wskazuje się utykanie dziecka lub ograniczoną aktywność, trwały spadek energii lub przewlekłe zmęczenie, obrzęk węzłów chłonnych na szyi, w pachwinie lub pod pachami, długo utrzymującą się sztywność stawów, gorączkę, wysypkę, bóle brzucha oraz niewyjaśnioną utratę wagi.