Aktualności

Rehabilitacja po endoprotezie biodra

Rehabilitacja po endoprotezie biodra to niezbędna część programu leczniczego u pacjentów po zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego.

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego jest najczęstszą chorobą stawów. Jej występowanie rośnie wraz z wiekiem. Obejmuje do 27% populacji, częściej dotyka kobiet. Proces chorobowy polega na przewadze destrukcji i degeneracji chrząstki stawowej nad procesami jej syntezy oraz na pogorszeniu jakości i funkcjonalności błony maziowej, płynu stawowego, warstwy podchrzęstnej kości oraz ścięgien i mięśni stawu biodrowego.

Chorobę diagnozuje się na podstawie obrazu klinicznego ( ból, deformacje, zaburzenia funkcjonalne ) oraz badań dodatkowych ( RTG, MNR, USG).

W obrazie klinicznym dominuje ból w okolicy pachwiny, uda lub pośladka nasilający się podczas ruchu i ustępujący w spoczynku. Czasem pierwszym objawem może być ból kolana. W zaawansowanych stadiach choroby pojawiają się bóle nocne i bóle spoczynkowe. Do objawów choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego należy również sztywność stawu, ograniczenie ruchomości stawu – rotacji wewnętrznej, wyprostu i odwodzenia, osłabienie siły mięśni obręczy miednicznej i kończyn dolnych, zaburzenia równowagi i zburzenia chodu.

U pacjentów ze znacznie zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi i destrukcją chrząstki stawowej oraz dolegliwościami bólowymi nie ustępującymi pomimo zastosowanej farmakoterapii ( NLPZ, leki przeciwbólowe, pochodne opioidów, kortkosteroidy, chondroprotekcyjne leki z grupy SYSADOA itp. ) wykonuje się zabieg endoprotezoplastyki – wszczepienia sztucznego stawu biodrowego ( endoprotezy cementowe, bezcementowe, połowicze ) w miejsce uszkodzonych struktur anatomicznych ( główka, panewka, trzpień ).

Rehabilitacja po endoprotezie biodra

Rehabilitacja po endoprotezie biodra jest niezbędną częścią programu leczniczego i powinna być spersonalizowana. Endoproteza nie jest w stanie całkowicie zastąpić własnego stawu, dlatego tak ważne jest właściwe postępowanie pooperacyjne mające na celu zminimalizowanie ryzyka powikłań ( zwichnięcie, obluzowanie endoprotezy ), wzmocnienie osłabionych zespołów mięśniowych oraz przywrócenie prawidłowego wzorca chodu. W tym celu wykorzystuje się kinezyterapię ( ćwiczenia bierne, czynno-bierne, w odciążeniu, czynne, wspomagane, siłowe, wytrzymałościowe, zwiększające zakres ruchomości, równoważne, techniki mobilizacji stawu biodrowego ), postępowanie odciążające, postępowanie przeciwbólowe, a wspomagająco fizykoterapię, hydroterapię i masaż. Terapia powinna być adekwatna do potrzeb zdrowotnych pacjenta w zależności od rodzaju zastosowanej endoprotezy, stylu życia i jego ogólnego stanu zdrowia.

W pierwszych dobach po operacji procedury terapeutyczne nakierowane są na profilaktykę przeciwzakrzepową, działanie przeciwbólowe, wspomaganie procesów gojenia oraz stopniową pionizację i uruchomienie pacjenta. Stosowane są ćwiczenia wolne, oporowe kk.górnych i obręczy barkowej celem przygotowania pacjenta do czynności lokomocyjnych z wykorzystaniem pomocy ortopedycznych, ćwiczenia izometryczne osłabionych zespołów mięśniowych ( m.czworogłowy uda, mięśnie pośladkowe ), ćwiczenia w odciążeniu z oporem i samowspomagane, ćwiczenia czynne stóp, ćwiczenia oddechowe.

Od 3 doby pacjent jest zwykle pionizowany z asekuracją i w balkoniku, a następnie z pomocą kul łokciowych ćwiczy chód trzytaktowy ( obie kule, noga operowana, noga zdrowa ), z czasem dwutaktowy, ze stopniowym obciążaniem operowanej kończyny oraz pokonywaniem przeszkód i chodzeniem po schodach. Stosowane są ćwiczenia wzmacniające mięśnie odwodziciele i prostowniki stawu biodrowego oraz obręczy barkowej.

Chodzenie bez kul jest możliwe po około 3 – 6 mies w po wszczepieniu endoprotezy bezcementowej i 3-4 mies po wszczepieniu endoprotezy cementowej kierując się zaleceniami operatora oraz postępami w rehabilitacji – brak bólu przy obciążaniu kończyny, dobra siła mięśniowa – uzyskanie 70% siły mięśniowej kończyny operowanej po 4-6 mies od zabiegu i wypracowanie prawidłowego stereotypu chodu.

Rehabilitacja po endoprotezie biodra a edukacja pacjenta

W profilaktyce pooperacyjnej dedykowanej dla ochrony endoprotezy i komfortu życia chorego istotną rolę zajmuje edukacja pacjenta, uświadomienie jakich czynności powinien unikać lub w jaki sposób je wykonywać aby sztuczny staw biodrowy mógł zachować swoją funkcję na długie lata.

W tym celu należy unikać nadmiernego zginania kończyny operowanej ( powyżej 90 st. ), przywodzenia ( nie krzyżować nóg ) i ruchów rotacji. W warunkach domowych należy zadbać o podwyższone łóżko, odpowiednio wysoką wkładkę na sedes, prysznic zamiast wanny, podwyższone krzesło czy fotel, unikać głębokich przysiadów, klękania, długiego stania.

Ważnym elementem profilaktyki choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego jest znormalizowanie masy ciała, wygodne obuwie oraz ergonomia miejsca pracy a także wczesne wykrywanie innych przyczyn uszkodzenia stawu ( nadwaga, wady wrodzone – dysplazja stawu biodrowego, biodro koślawe, biodro szpotawe, zmiany zapalne, hemofilia, przebyte urazy tej okolicy, zaburzenia współpracy między mięśniami agonistycznymi a antagonistycznymi ) aby im w porę zapobiegać lub je leczyć i nie doprowadzić do trwałej deformacji oraz kalectwa, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na pogorszenie jakości życia.

Opracowała: lek. Anna Leska