Aktualności

Skolioza – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Skolioza to skrzywienie kręgosłupa, które może występować w każdym wieku, choć najczęściej jest diagnozowane w dzieciństwie lub podczas dorastania, szczególnie tuż przed okresem intensywnego wzrostu. Stopień krzywizny kręgosłupa może się różnić – u niektórych osób jest on prawie niezauważalny, podczas gdy w bardziej zaawansowanych przypadkach prowadzi do znacznych deformacji i problemów zdrowotnych.

Skolioza – charakterystyka

Skolioza jest skrzywieniem trójpłaszczyznowym kręgosłupa, obejmującym:

• skrzywienie w płaszczyźnie czołowej (skrzywienie boczne kręgosłupa),
• skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej (lordo lub kifo-skolioza),
• skrzywienie w płaszczyźnie poprzecznej (rotacja i torsja kręgów).

Jest to przypadłość, którą najczęściej diagnozuje się u nastolatków. Chociaż może współistnieć osób z takimi schorzeniami, jak porażenie mózgowe i dystrofia mięśniowa, skolioza u dzieci często ma nieznane przyczyny. Z kolei skolioza u dorosłych to boczne skrzywienie kręgosłupa rozwijające po 20 roku życia; zazwyczaj wynika z choroby zwyrodnieniową kręgosłupa i jest związana z utratą lordozy lędźwiowej.

Większość przypadków skoliozy jest łagodna, ale niektóre krzywizny ulegają pogorszeniu wraz z rozwojem dzieci, dlatego ważne jest, aby cały czas monitorować stan kręgosłupa za pomocą specjalnych badań, aby w razie potrzeby móc podjąć odpowiednie postępowanie. Należy mieć na uwadze, że ciężka skolioza może powodować niepełnosprawność i inne poważne problemy zdrowotne.

Rodzaje skoliozy

Definicja skoliozy opiera się na obserwacji skrzywienia kręgosłupa, które na radiogramie w widoku przednio-tylnym wykazuje kąt odchylenia przekraczający 10 stopni w płaszczyźnie czołowej. To zniekształcenie najczęściej manifestuje się w części piersiowej kręgosłupa, gdzie występuje naturalna kifoza lub na granicy odcinka piersiowego i lędźwiowego, rzadziej dotyczy wyłącznie części lędźwiowej.

W zależności od stopnia kątowego zagięcia skoliozę można klasyfikować jako:

• skoliozę lekką (10-24 stopnie skrzywienia), gdzie występują zmiany mięśniowo-więzadłowe bez deformacji kości,
• skoliozę umiarkowaną (25-45 stopnie skrzywienia), przy której zauważalne są zmiany strukturalne w kręgach i dyskach międzykręgowych,
• skoliozę ciężką (powyżej 50 stopni skrzywienia), charakteryzującą się zaawansowanymi zmianami strukturalnymi, widocznymi na zdjęciach rentgenowskich jako sklinowacenie kręgów. Deformacje tego rodzaju często wiążą się ze zmianami w całym ciele, wpływając na mechanikę i funkcjonowanie organów, co zazwyczaj wymaga interwencji chirurgicznej.

Inny podział skoliozy uwzględnia takie typy przypadłości jak:

• skolioza idiopatyczna – najczęstszy typ skoliozy, której dokładna przyczyna nie jest znana. Zgodnie z wytycznymi Scoliosis Research Society (SRS) idiopatyczna skolioza definiowana jest jako boczne zagięcie kręgosłupa z jednoczesnym skręceniem, które osiąga lub przekracza 10 stopni, mierzone za pomocą techniki Cobba,
• skolioza wrodzona – wynika z nieprawidłowego rozwoju kręgów w życiu płodowym, co prowadzi do występowania deformacji kręgosłupa już w momencie narodzin,
• skolioza nabyta – może być spowodowana urazami, infekcjami, chorobami, które wpływają na kości, mięśnie lub nerwy w okolicy kręgosłupa.

Ze względu na rodzaj krzywizny przypadłość może być określana jako skolioza prawostronna, inaczej skolioza prawowypukła, gdy wygięcie kręgosłupa jest w prawą stronę, lub jako skolioza lewostronna – gdy krzywizna jest w lewą stronę.

Z kolei podział skoliozy ze względu na wiek uwzględnia skoliozę wczesnodziecięcą (1-3 rok życia), dziecięcą (3-8 rok życia) oraz młodzieńczą (okres pokwitania).

Skolioza – objawy

Jako główne objawy skoliozy wymienia się:

• nierównomiernie uwydatnione łopatki,
• nierówne ramiona (jedno ramię bardziej wystające niż drugie)
• nierówną talię,
• niesymetryczne ułożenie bioder (jedno biodro jest wyżej od drugiego),
• nierówne ułożenie klatki piersiowej,
• widoczną krzywiznę kręgosłupa,
• ból pleców, szczególnie w przypadkach zaawansowanej skoliozy.

Nieleczona skolioza – skutki

Chociaż większość osób ma łagodną postać zaburzenia, nieleczona skolioza może czasami powodować powikłania, w tym:

• problemy z oddychaniem – w przypadku ciężkiej skoliozy mogą wystąpić trudności z oddychaniem,
• problemy z kręgosłupem – osoby, które w dzieciństwie cierpiały na skoliozę, mogą być bardziej narażone na chroniczny ból pleców w wieku dorosłym, zwłaszcza jeśli ich krzywizny są duże i nieleczone; skolioza u dorosłych może rozwijać się także na skutek zmian związanych z wiekiem (na przykład zwyrodnień),
• nieestetyczny wygląd – w miarę pogłębiania się skoliozy mogą występować bardziej zauważalne zmiany, w tym nierówne biodra i ramiona, wystające żebra oraz przesunięcie talii i tułowia na bok, powodując kompleksy związane z wyglądem.

Skolioza – postępowanie diagnostyczne

Diagnostyka skoliozy u dzieci rozpoczyna się od wywiadu medycznego dotyczącego objawów oraz niedawnego wzrostu. Z kolei dorośli pytani są o przede wszystkim o dolegliwości związane ze skrzywieniem (czy powoduje ból lub dyskomfort), trudności w codziennym życiu spowodowane skoliozą, a także charakter przypadłości (wrodzony lub nabyty) i choroby współistniejące (na przykład choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa). Podczas badania fizykalnego ortopeda zwykle wykonuje test Adamsa. Osoba badana przyjmuje pozycję stojącą lub siedzącą, a potem pochyla tułowie do przodu, trzymając kolana wyprostowane. Dla ułatwienia i większej precyzji badania pacjentowi zaleca się złączenie rąk i skierowanie końcówek palców w kierunku środka odstępu między stopami. Specjalista obserwuje wtedy zachowanie wyrostków kolczystych, pojawienie się kifozy żebrowej oraz występu lędźwiowego. Zanik lub korekcja bocznego zgięcia kręgosłupa podczas pochylania się do przodu może wskazywać na skoliozę funkcjonalną. Natomiast jej brak przy jednoczesnej obecności trwałego garbu żebrowego i wybrzuszenia lędźwiowego sugeruje strukturalne zmiany w kręgosłupie. Ocenie podlegają także inne struktury, w tym biodra i łopatki – specjalista identyfikuje ewentualne nierówności oraz ich stopień zaawansowania.

Badania obrazowe

W diagnostyce skoliozy wykorzystuje się głównie badanie RTG, które pozwala jednoznacznie określić, czy występują nierówności, a także wskazać lokalizację skoliozy (skolioza prawostronna lub skolioza lewostronna) oraz stopień jej zaawansowania (łagodny lub ciężki). W niektórych przypadkach wskazane może być wykonanie rezonansu magnetycznego, który pozwala wykluczyć inne przyczyny deformacji.

Skolioza – leczenie

Leczenie skoliozy różni się w zależności od wielkości krzywizny. Dzieci z łagodnymi krzywiznami zwykle nie wymagają żadnego leczenia, chociaż ważne jest przeprowadzanie regularnych kontroli, aby sprawdzić, czy krzywizna nie pogłębia się w miarę wzrostu. Jeśli jednak skolioza jest umiarkowana lub duża, może być konieczne wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego, które zależy od wieku pacjenta, rodzaju i stopnia krzywizny kręgosłupa, a także od tego, czy wada nadal postępuje. Leczenie skoliozy może obejmować:

• noszenie ortezy – w niektórych przypadkach, szczególnie u dzieci, które nadal rosną, może być zalecane noszenie gorsetu ortopedycznego, aby zapobiec dalszemu pogorszeniu krzywizny,
• gimnastykę korekcyjną u dzieci – odpowiednio dobrane ćwiczenia mogą pomóc w korekcji wady,
• kompleksową rehabilitację dla dorosłych (fizjoterapia, kinezyterapia) – specjalnie opracowany program terapeutyczny pod kątem skoliozy może pomóc w utrzymaniu siły mięśniowej i elastyczności, wpływając przede wszystkim na zahamowanie postępowania krzywizny,
• operację – w ciężkich przypadkach skoliozy, zwłaszcza gdy krzywizna szybko postępuje lub powoduje inne problemy zdrowotne, może być zalecana operacja korekcyjna.