Zaburzenia równowagi wynikają zazwyczaj z zaburzeń układu błędnikowego. Dla każdej osoby taki stan może oznaczać jednak coś innego; niekiedy jest to tylko reakcja na gwałtowną zmianę pozycji głowy, natomiast w innym przypadku – objaw towarzyszący poważnej dysfunkcji. Z tego względu ważne jest, aby w przypadku powtarzających się lub długo utrzymujących epizodów, skonsultować się ze specjalistą w celu ustalenia ich przyczyny oraz opracowania odpowiedniego postępowania, które pozwoli na wyeliminowanie uciążliwych dolegliwości.
Zaburzenia równowagi są zaburzeniem stabilności ciała podczas chodu lub stania, które w zależności od przypadku mogą objawiać się w różny sposób. Niektórzy mają wrażenie, że pomimo przebywania w jednej pozycji, unoszą się lub kręcą. Z kolei podczas chodzenia zataczają się lub czują, jakby zaraz mieli upaść. Zaburzeniom równowagi często towarzyszą zawroty głowy, przelotne uczucie omdlenia, rozmazany obraz czy pojawienie się mroczków przed oczami. Inne objawy obejmują nudności, wymioty, biegunkę, zmianę częstości akcji serca, pocenie się, uczucie strachu i niepokoju, a niekiedy także oczopląs. Objawy mogą pojawiać się i znikać w krótkich odstępach czasu lub utrzymywać się przez długi czas.
Problemy z równowagą oraz towarzyszące im zawroty głowy najczęściej wynikają z zaburzeń w obrębie układu błędnikowego dzielącego na część obwodową (błędnik i okoliczne nerwy) oraz ośrodkową (kora mózgowa, móżdżek, jądra przedsionkowe w pniu mózgu oraz połączenia między nimi).
Zaburzenia ośrodkowe wynikają z problemów występujących w ośrodkowym układzie nerwowym i obejmują:
Z kolei do zaburzeń obwodowych zalicza się:
Zaburzenia równowagi mogą także wynikać z dolegliwości psychologiczno-psychiatrycznych. Zespół Münchausena, silny stres czy zaburzenia lękowe często są przyczyną trudności z zachowaniem stabilności oraz zawrotami głowy.
Zaburzenia równowagi mogą wynikać z wymienionych wyżej dysfunkcji lub mieć inne przyczyny, takie jak:
Przyczyna zaburzeń równowagi jest określana na podstawie wywiadu uwzględniającego choroby współistniejące, przyjmowane leki, przeszłość medyczną i historię rodzinną, a także odpowiedniej diagnostyki. Istotne jest ustalenie, w jakich okolicznościach dochodzi do zaburzeń i czy są one związane lub nasilane przez ruch. Do konkretnego specjalisty – otolaryngologa, neurologa, psychiatry czy fizjoterapeuty – kieruje lekarz rodzinny, do którego pacjent powinien zgłosić się w pierwszej kolejności, zauważając u siebie niepokojące objawy. W diagnostyce ważna jest także analiza badań laboratoryjnych, w których ocenie poddaje się m.in. TSH, morfologię, mocznik, stężenie glukozy oraz podstawowe jony. Podstawowym badaniem jest także próba Romberga, czyli chód „po linie”, pozwalająca na ocenę równowagi pacjenta. Powszechną przyczyną zaburzenia równowagi jest nieprawidłowa funkcja błędnika, dlatego laryngolodzy podejmują się dokładnej oceny słuchu, struktur ucha oraz pobudliwości błędników.
W diagnostyce zaburzeń równowagi często przydany jest test Dix-Hallpike’a. Procedura jego wykonania polega na tym, że specjalista szybko opuszcza pacjenta do pozycji leżącej z twarzą skierowaną ku górze i wyciągniętą szyją. Lekarz sprawdza, czy u badanego występuje oczopląs zarówno w pozycji leżącej, jak i podczas powrotu do pozycji wyprostowanej. Metoda ta służy przede wszystkim do rozpoznania łagodnego napadowego zawrotu głowy i wykrycia oczopląsu oraz określenia jego kierunku i charakteru – jego identyfikacja pozwala ocenić, czy doszło do uszkodzenia błędnika, móżdżku lub pnia mózgu. W sytuacji, gdy lekarz podejrzewa, iż źródłem zaburzeń równowagi są zmiany neurologiczne lub ogniskowe uszkodzenie mózgu, może zalecić wykonanie badania obrazowego głowy (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) lub wybranego odcinka kręgosłupa.
Leczenie zaburzeń równowagi i zawrotów głowy zależy od ich przyczyny i polega na podjęciu działań terapeutycznych mających na celu złagodzenie lub całkowitą eliminację dolegliwości. W niektórych przypadkach konieczne może być kompleksowe podejście obejmujące kilka form terapii.
Podejście do pacjenta
Zabiegów rocznie
Specjalistów
Usług
Osób leczonych rocznie