Aktualności

Asymetria u niemowląt – na czym polega i jak można ją leczyć?

Asymetria u niemowląt to stan kliniczny, w którym dochodzi do nieprawidłowości w budowie ciała, postawie lub ruchliwości dzieci. Może obejmować różne obszary ciała i mieć zróżnicowaną etiologię oraz stopień nasilenia, a także wynikać z różnych przyczyn. Ze względu na dynamiczny rozwój dziecka w pierwszym roku życia, wczesne rozpoznanie asymetrii jest kluczowe dla prawidłowego przebiegu jego rozwoju i zapobiegania dalszemu postępowi.   

Asymetria u niemowląt – przyczyny i rodzaje

Asymetria ciała do około 3-4 miesiąca życia dziecka jest fizjologicznym etapem w rozwoju. Wraz ze wzrostem, niemowlę zaczyna uczyć się symetrycznego ustawiania głowy w linii środkowej ciała, unosić kończyny, głowę i tułów od podłoża oraz bawić się obiema rączkami z łączeniem dłoni. W niektórych przypadkach dochodzi jednak do wyraźniej asymetrii strukturalnej i/lub funkcjonalnej, która wymaga wdrożenia odpowiedniego postępowania.

Najczęstszą formą asymetrii u niemowląt jest asymetria idiopatyczna, której przyczyna nie jest dokładnie znana. Rzadziej występująca asymetria objawowa wynika z różnorodnych zaburzeń strukturalnych lub systemowych, takich jak wrodzone wady mięśniowo-szkieletowe, schorzenia neurologiczne czy czynniki zewnętrzne, jak niewłaściwe pozycjonowanie niemowlęcia. Badania sugerują, że asymetria u niemowląt może wynikać z długotrwałego pozostawania w jednej pozycji w łonie matki. Niewłaściwe ułożenie płodu w macicy lub stałe uciskanie jednej strony ciała przez inne struktury mogą predysponować do tej rozbieżności. Inne potencjalne przyczyny obejmują problemy z mięśniami, stawami lub układem nerwowym dziecka.

Asymetria u niemowląt – objawy

Wyróżnia się kilka nietypowych cech, które wskazują na nieprawidłowości związane z asymetrią. Rodzice mogą zauważyć wyraźne odkształcenie główki – spłaszczenie z jednej strony oraz układanie ciała w literę C. Niemowlę może preferować układanie głowy w jednym kierunku, często w skręconej pozycji. Jeśli rodzice nie zareagują odpowiednio wcześnie, może to prowadzić do widocznej asymetrii głowy dziecka. Ponadto niemowlę może wyraźnie preferować używanie jednej kończyny (ręki lub nogi), unikając lub ograniczając ruchy drugiej strony ciała. W takim przypadku istotne jest regularne zmienianie pozycji dziecka, aby zapewnić stymulację z obu stron. W wielu przypadkach niemowlęta mają wyraźne problemy z obracaniem głowy w jednym kierunku oraz podążają wzrokiem tylko w jedną stronę, nie przekraczając środkowej linii ciała. Rodzice mogą także zauważyć, że mięśnie jednej strony ciała rozwijają się nierównomiernie w porównaniu z drugą stroną.

Wystąpienie tego rodzaju symptomów rodzice powinni skonsultować z pediatrą lub neurologiem dziecięcym, w celu postawienia diagnozy oraz opracowania postępowania zapobiegającego dalszemu postępowi asymetrii.

Asymetria ułożeniowa

Asymetria ułożeniowa niemowląt to zaburzenie w pozycji ciała, widoczne podczas leżenia lub noszenia dziecka. Jako charakterystyczny objaw tego typu nieprawidłowości wskazuje się nierównomierne ustawienie głowy lub ciała, które, jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas, może znacząco wpłynąć na dalszy rozwój dziecka. Kluczowe jest zwrócenie uwagi na asymetrię na wczesnym etapie rozwoju motorycznego dziecka, aby zapobiec dalszym komplikacjom.

Asymetria funkcjonalna

Asymetria funkcjonalna u niemowląt występuje wtedy, gdy dziecko wykazuje skłonności do nierównomiernego używania jednej strony ciała w porównaniu z drugą. Może się objawiać się w różnych aspektach, takich jak preferencja jednej ręki do chwytania przedmiotów czy skręcenie głowy w jednym kierunku.

Asymetria u niemowląt – diagnostyka

Wczesne wykrywanie i leczenie asymetrii u niemowląt jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju dziecka. Zastosowanie nowoczesnych metod diagnostycznych może pomóc w wykluczeniu innych przyczyn nieprawidłowości oraz znacznie podnieść jakość życia małych pacjentów w przyszłości.

Proces diagnostyczny w przypadku tej przypadłości obejmuje:

• wywiad medyczny – lekarz zbiera informacje o przebiegu ciąży i porodu,
• badanie fizykalne – polega na ocenie symetrii ciała i ruchów dziecka,
• badania obrazowe – wykorzystuje się różne metody, takie jak ultrasonografia czy rezonans magnetyczny, służące do oceny struktur kostnych i miękkich. Trójwymiarowe zdjęcia pozwalają na dokładne pomiary i analizę kształtu głowy i twarzy,
• ocenę funkcjonalną – analiza funkcji motorycznych i posturalnych dziecka, zwykle dokonywana za pomocą standardowej skali oceniającej rozwój ruchowy; specjalista ocenia preferencje dziecka do używania jednej ręki lub nogi, skłonności do skręcania głowy w jedną stronę oraz nietypowego ułożenia ciała.

Postępowanie terapeutyczne w przypadku asymetrii u niemowląt

Leczenie asymetrii u niemowląt uwzględnia wielokierunkowe podejście, które opiera się na fizjoterapii i terapii manualnej. Kluczowym elementem jest edukacja rodziców na temat prawidłowych technik pielęgnacyjnych oraz ćwiczeń, które mogą wykonywać samodzielnie z dzieckiem. Rodzice uczą się, jak wspierać rozwój dziecka poprzez codzienne czynności i zapobiegać dalszemu postępowi asymetrii.

• Rehabilitacja ruchowa, w tym fizjoterapia – skupia się na ćwiczeniach korekcyjnych, które poprawiają symetrię postawy i ruchów. W przypadku wczesnego rozpoznania odpowiednie ćwiczenia mogą znacząco poprawić stan dziecka. Fizjoterapeuci opracowują indywidualne programy ćwiczeń, które pomagają wyrównać siłę mięśniową i poprawić ruchomość. Współpraca ze specjalistą pozwala zapewnia także pomoc rodzicom w zakresie prawidłowego układania dziecka oraz wykonywania dedykowanych na tę przypadłość ćwiczeń w warunkach domowych. Regularność jest w tym przypadku kluczowa i stanowi ważny czynnik decydujący o efektach terapeutycznych.  
• Terapia manualna i masaże – techniki manualne stosowane przez terapeutów mogą pomóc w korekcji asymetrii strukturalnych, wyrównaniu napięcia mięśniowego oraz poprawie krążenia krwi. Delikatne techniki mobilizacyjne pomagają poprawić ruchomość stawów, szczególnie w obrębie szyi, kręgosłupa oraz kończyn. Terapeuta stosuje techniki masażu (na przykład masażu Shantala) i rozciągania, aby zmniejszyć napięcie mięśniowe i poprawić elastyczność mięśni. Wykorzystuje do tego delikatne ruchy, które pomagają dziecku się odprężyć i poprawić przepływ krwi.
• W niektórych przypadkach terapeuta może stosować techniki stymulacji neurologicznej, aby wspierać rozwój układu nerwowego i poprawić koordynację ruchową.

Regularne sesje z fizjoterapeutą w połączeniu z ćwiczeniami wykonywanymi w domu mogą znacząco poprawić symetrię ciała i funkcjonowanie motoryczne niemowląt. Ważne jest, aby terapia była prowadzona przez wykwalifikowanego terapeutę, który posiada doświadczenie w pracy z niemowlakami.

Zapobieganie postępowi asymetrii

W zapobieganiu dalszemu postępowi asymetrii kluczowe jest wdrożenie ukierunkowanych na tę przypadłość nawyków, takich jak korekcja ułożenia ciała za pomocą specjalnych poduszek i materacy służących do utrzymywania prawidłowej pozycji niemowlęcia podczas snu (należy pamiętać o regularnej zmianie pozycji). Nie mniej ważne jest także noszenie dziecka w sposób, który sprzyja równomiernemu rozłożeniu obu stron ciała oraz układanie dziecka na brzuchu. Rodzice powinni także pamiętać o zachęcaniu dziecka do korzystania z obu stron ciała, na przykład za pomocą sensorycznych zabawek. Z kolei systematyczne wizyty u pediatry pozwalają monitorować rozwój dziecka i dostosowywać plan leczenia do aktualnych potrzeb niemowlęcia.