Aktualności

Nadciśnienie tętnicze – co trzeba widzieć o „cichym zabójcy”?

Nadciśnienie tętnicze to powszechna choroba, która występuje, gdy ciśnienie w naczyniach krwionośnych jest zbyt wysokie (osiąga wartość 140/90 mmHg lub więcej). Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia nadciśnienie dotyka około 1,28 miliarda dorosłych w wieku 30–79 lat i stanowi główną przyczynę przedwczesnych zgonów na świecie. Szacuje się, że 46% dorosłych chorych na nadciśnienie nie jest świadomych choroby, a tylko u 42% dorosłych przeprowadza się postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne.  

Nadciśnienie tętnicze – na czym polega choroba?

Ciśnienie tętnicze to ciśnienie, jakie krew wywiera na ścianki tętnic; określa stosunek ciśnienia skurczowego do ciśnienia rozkurczowego, a nadciśnienie identyfikuje się wtedy, gdy parametry te znacząco przekraczają wartości referencyjne. Klasyfikacja dotycząca nadciśnienia tętniczego obejmuje:

• normalne ciśnienie tętnicze– poniżej 120/80 mmHg (lub niewiele powyżej),
• łagodne nadciśnienie tętnicze (stopień 1) – ciśnienie skurczowe: 140-159, ciśnienie rozkurczowe: 90-99,
• umiarkowane nadciśnienie tętnicze (stopień 2) – ciśnienie skurczowe: 160-179, ciśnienie rozkurczowe: 100-109,
• ciężkie nadciśnienie tętnicze (stopień 3) –180/110 lub powyżej,
• nadciśnienie izolowane skurczowe –140/90 lub powyżej.

Nadciśnienie tętnicze – objawy

Większość osób z wysokim ciśnieniem krwi w początkowej fazie choroby nie ma żadnych objawów, nawet jeśli odczyty ciśnienia krwi mają zbyt wysoki poziom. U niektórych może jednak występować duszność, często powtarzający się ból głowy, szybkie męczenie się, brak kondycji, problemy ze snem. Wysokie ciśnienie krwi może powodować również niewyraźne widzenie czy ból w klatce piersiowej. Objawy te nie są jednak specyficzne i często nie występują, dopóki wysokie ciśnienie krwi nie osiągnie bardzo wysokich wartości. W przypadku chorych z ciśnieniem krwi powyżej 180/120 symptomy mogą obejmować nieprawidłowy rytm serca, zawroty głowy i dezorientację, trudności w oddychaniu, mdłości i wymioty, szum w uszach i krwotok z nosa.

Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić do zagrażających życiu powikłań – zwiększa ryzyko niewydolności i zawału serca, udaru mózgu, zwiększenia sztywności tętnic, rozwarstwienia aorty i innych poważnych problemów zdrowotnych. Ważne jest, aby wykonywać pomiar ciśnienia krwi regularnie, zwłaszcza w przypadku osób, które znajdują się w grupie ryzyka.

Nadciśnienie tętnicze – diagnostyka

Do diagnostyki zaburzenia ciśnienia krwi służy przede wszystkim ciśnieniomierz. O nadciśnieniu tętniczym mówi się, gdy podczas pomiaru w co najmniej dwóch różnych dniach ciśnienie skurczowe jest równe lub większe 140 mmHg i/lub ciśnienie rozkurczowe wynosi 90 mmHg lub więcej. Diagnostyka w tym kierunku, oprócz zmierzenia ciśnienia krwi, uwzględnia również wywiad z pacjentem (pytania dotyczą m.in. historii medycznej, trybu życia czy nawyków żywieniowych) w celu ustalenia przyczyny nadciśnienia, a także ocenę innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego oraz diagnostykę chorób towarzyszących, które mogłyby być zaangażowane w rozwój tego schorzenia.

Nadciśnienie tętnicze – przyczyny

Znakomita większość 90% przypadków nadciśnienia to tzw. nadciśnienie pierwotne, które wynika z różnych czynników wpływających na zaburzenie funkcjonowania układów uczestniczących w regulacji ciśnienia tętniczego, na skutek czego parametr tego osiąga wyższy poziom. Choć skłonności do nadciśnienia tętniczego mogą wynikać z podeszłego wieku (powyżej 65 lat) i predyspozycji genetycznych, wskazuje się na kilka czynników zaangażowanych w rozwój tej przypadłości:

• nieprawidłowa masa ciała – nadwaga lub otyłość,
• brak odpowiedniej dawki aktywności fizycznej, siedzący tryb życia,
• niezrównoważona dieta bogata w sól; wysokie spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych, mała ilość owoców i warzyw w diecie,
• spożywanie zbyt dużych ilości alkoholu,
• przewlekły stres,
• palenie tytoniu.

Z kolei nadciśnienie tętnicze wtórne wynika z rozwoju chorób współistniejących (w tym cukrzycy, choroby nerek, nadczynności tarczycy czy niektórych chorób układu nerwowego). Może także stanowić skutek uboczny przyjmowania niektórych leków, na przykład doustnych środków antykoncepcyjnych czy substancji toksycznych takich jak metale ciężkie, narkotyki (amfetamina, nikotyna) czy duże dawki alkoholu.

Nadciśnienie tętnicze może występować także u kobiet w ciąży oraz dzieci.

Nadciśnienie tętnicze – jak leczyć?

Leczenie nadciśnienia tętniczego zależy od stopnia zaawansowania przypadłości i obejmuje przede wszystkim zmianę stylu życia – zrównoważoną dietę, aktywność fizyczną, redukcję masy ciała u osób otyłych i z nadwagą oraz rzucenie palenia. Niekiedy lekarz może zalecić także przyjmowanie dedykowanych leków na nadciśnienie – leczenie farmakologiczne obejmuje m.in.  leki z grupy beta-blokerów, blokerów kanału wapniowego, inhibitory konwertazy angiotensyny czy blokery receptora angiotensynowego. U niektórych pacjentów skuteczna może być odpowiednia suplementacja za pomocą naturalnych preparatów, takich jak aronia, len, czosnek czy głóg. W przypadku nadciśnienia wtórnego kluczowe znaczenie ma unormowanie innych parametrów, związanych z chorobami współistniejącymi, których skutkiem jest nieprawidłowe ciśnienie tętnicze.

Profilaktyka nadciśnienia tętniczego

Profilaktyka nadciśnienia tętniczego odgrywa niezwykle ważną rolę w zapobieganiu poważnych następstw tego schorzenia; jest ukierunkowana na utrzymanie prawidłowej wartości ciśnienia krwi oraz ochronę układu krążenia przed negatywnymi konsekwencjami. Uwzględnia zdrowe nawyki związane ze stylem życia, takie jak:

• rezygnację z palenia tytoniu,
• prawidłowe odżywianie obejmujące zbilansowaną dietę bogatą w owoce i warzywa, ograniczenie spożycia soli, tłuszczów nasyconych i produktów wysoko przetworzonych,
• podejmowanie regularnej aktywności fizycznej,
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
• umiarkowanie spożywane alkoholu,
• dobre zarządzanie stresem – podejmowanie skutecznych metod na łagodzenie napięcia oraz radzenie sobie z trudnymi sytuacjami istotnie wspiera zdrowie całego organizmu.

W zapobieganiu nadciśnieniu tętniczemu kluczowe znaczenie mają regularne kontrole lekarskie pozwalające na monitorowanie ciśnienia krwi, a tym samym wykrycie potencjalnych nieprawidłowości oraz wczesne podjęcie działań terapeutycznych. Profilaktyka powinna uwzględniać także zwiększanie świadomości i edukację w zakresie czynników ryzyka, które mogą predysponować do nadciśnienia i innych dolegliwości sercowo-naczyniowych. Ma to szczególne znaczenie dla pacjentów, u których w rodzinie występowały już przypadki nadciśnienia.

Rehabilitacja kardiologiczna dla pacjentów z nadciśnieniem tętniczym

U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zaleca się rehabilitację kardiologiczną, która obejmuje m.in. postępowanie diagnostyczne i eliminujące czynniki chorób serca, terapię ruchem (współpracę z fizjoterapeutą oraz spersonalizowany zestaw ćwiczeń) i zapewnienie optymalnego leczenia farmakologicznego dedykowanego danej przypadłości. Rehabilitacja uwzględnia także ogólną ocenę i ciągłe monitorowanie stanu zdrowia chorego za pomocą specjalistycznych badań (w tym EKG), edukację ukierunkowaną na zdrowy styl życia, zmianę nieprawidłowych nawyków i strategię radzenia sobie ze stresem oraz ograniczeniami związanymi z chorobą. Kompleksowe wsparcie wykwalifikowanego zespołu medycznego pozwala nie tylko na uzyskanie i utrzymanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego, ale także wszechstronne postępowanie profilaktyczne przeciwko chorobom układu sercowo-naczyniowego, takim jak udar mózgu czy zawał serca.