Aktualności

Obniżone napięcie mięśniowe – przyczyny, leczenie i profilaktyka

Obniżone napięcie mięśniowe, zwane inaczej hipotonią, to przypadłość związana ze znacznym osłabieniem napięcia w mięśniach, przyczyniającym się do poważnych zaburzeń psychomotorycznych. Choć hipotonia może być wyzwaniem zarówno dla osób dotkniętych tym stanem, jak i ich opiekunów, dzięki wczesnemu rozpoznawaniu i kompleksowemu podejściu terapeutycznemu, wiele osób z hipotonią może osiągnąć zadowalającą jakość życia.

Czym jest obniżone napięcie mięśniowe?

Hipotonia, czyli obniżone napięcie mięśniowe, może stanowić stan chorobowy sam w sobie, zwany łagodną wrodzoną hipotonią, ale najczęściej przypadłość ta wskazuje na inny problem polegający na postępującej utracie napięcia mięśniowego, jak w przypadku dystrofii mięśniowej lub porażenia mózgowego. Zwykle choroba jest diagnozowana w okresie niemowlęcym, gdy rodzice zauważają, że dziecko podczas trzymania jest wiotkie i niestabilne. Niemniej jednak hipotonia może dotknąć także dorosłych, a chorzy często mają problemy z utrzymaniem odpowiedniej postawy i siły oraz doświadczają trudności podczas wykonywania ruchów wymagających kontroli mięśniowej.

Obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt

Niemowlęta dotknięte chorobą mogą mieć opóźnienia w rozwoju ruchowym, które umożliwiają im trzymanie głowy w górze po ułożeniu na brzuchu, utrzymywanie równowagi czy pozostanie w pozycji siedzącej bez przewracania się. Ponadto niektóre dzieci mogą mieć problemy z karmieniem, jeśli nie są w stanie ssać piersi matki, przeżuwać i połykać oraz zaburzenia mowy.

Przyczyny hipotonii u niemowląt

Hipotonia może być spowodowana różnymi stanami chorobowymi, takimi jak:

• choroby genetyczne, w tym zespół Downa, zespół Pradera-Williego, czy dystrofia mięśniowa,
• zaburzenia neurologiczne, takie jak uszkodzenie mózgu (porażenie mózgowe), rdzenia kręgowego lub choroby neuromięśniowe, encefalopatia niedokrwienno–niedotlenieniowa,
• choroby metaboliczne, endokrynologiczne,
• choroby nerwowo–mięśniowe (np. SMA – rdzeniowy zanik mięśni),
• choroby tkanki łącznej (np. zespół Ehlersa–Danlos),
• krwotok śródczaszkowy.

W niektórych przypadkach przyczyna hipotonii może pozostać niezidentyfikowana.

Obniżone napięcie mięśniowe u dorosłych

Obniżone napięcie mięśniowe u dorosłych może wynikać z różnych przyczyn neurologicznych, takich jak zapalenie opon mózgowych, urazy głowy i rdzenia kręgowego. Ponadto w przypadku takich chorób jak stwardnienie rozsiane, które charakteryzuje się uszkodzeniem mielinowej osłonki nerwów, mogą występować objawy charakterystyczne dla hipotonii. U dorosłych, którzy doświadczyli udaru, często obserwuje się początkowo obniżone napięcie mięśniowe, które z czasem może przejść w stan zwiększonego napięcia mięśniowego.

Obniżone napięcie mięśniowe – objawy

U osób dotkniętych chorobą mogą występować różne objawy, w zależności od przyczyny problemu oraz stopnia zaawansowania przypadłości. Do najczęściej odnotowywanych symptomów zalicza się:

• zmniejszone napięcie mięśniowe, powodujące wiotkość,
• zmniejszoną siłę mięśniową,
• problemy z utrzymaniem postawy,
• zaburzenia równowagi,
• zwiększoną elastyczność stawów – zdolność do wyprostowania kończyny poza normalny zakres,
• problemy w rozwoju psychoruchowym u dzieci,
• trudności ze ssaniem, żuciem lub połykaniem u niemowląt,
• płytki oddech.

Warto pamiętać, że obniżone napięcie mięśniowe nie zawsze wskazuje na poważną chorobę i często podjęcie fizjoterapii okazuje się wystarczające, aby skutecznie załagodzić objawy i zahamować progresję dolegliwości.  Rodzice, którzy zauważą niepokojące symptomy u swojego dziecka, powinni jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. W takich przypadkach zalecane jest odwiedzenie pediatry lub neurologa dziecięcego.

Obniżone napięcie mięśniowe – diagnostyka

Diagnostyka hipotonii zwykle obejmuje dokładny wywiad medyczny i rodzinny, podczas którego lekarz pyta m.in. o występujące w rodzinie choroby, a także rozwój dziecka. Kluczowe jest również badanie fizykalne obejmujące szczegółowe badanie neurologiczne oraz czynności mięśniowej (ocena umiejętności motorycznych i sensorycznych, ocena równowagi, koordynacji i refleksu). Często wykonywana jest także analiza stanu psychicznego dziecka, w tym poziomu świadomości i interakcji z otoczeniem. W identyfikacji przyczyny hipotonii cenne mogą okazać się badania genetyczne pozwalające wykryć ewentualne nieprawidłowości i mutacje genetyczne. Niekiedy lekarz może zalecić wykonanie badań obrazowych, w tym rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej, pozwalających wykryć strukturalne lub funkcjonalne anomalie mózgu.

Dodatkowo wskazane mogą być także badania laboratoryjne w celu oceny poszczególnych parametrów krwi, a także EMG (elektromiogram) – test stosowany do oceny funkcji nerwów i mięśni oraz EEG (elektroencefalogram) – test mierzący aktywność elektryczną w mózgu. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie punkcji lędźwiowej w celu pomiaru ciśnienia w kanale kręgowym i/lub pobrania niewielkiej ilości płynu mózgowo-rdzeniowego do badania.

Postępowanie terapeutyczne w leczeniu obniżonego napięcia mięśniowego

Leczenie hipotonii zależy m.in. od wieku dziecka/dorosłego, ogólnego stanu zdrowia chorego, historii medycznej, przyczyny choroby oraz tolerancji na określone leki, procedury lub terapie. W leczeniu łagodnej wrodzonej hipotonii nie jest wymagana żadna specyficzna terapia, ale dzieci z tą przypadłością mogą okresowo wymagać leczenia objawów choroby, takich jak nawracające zwichnięcia stawów.

Rehabilitacja w leczeniu obniżonego napięcia mięśniowego

Rehabilitacja, w tym fizjoterapia, jest kluczową metodą leczenia hipotonii, ponieważ wspiera rozwój motoryczny, siłę i wytrzymałość mięśniową oraz ogólną kondycję fizyczną pacjentów. Główne cele fizjoterapii obejmują zwiększenie napięcia mięśniowego, poprawę koordynacji i równowagi, rozwój siły mięśniowej oraz wsparcie motoryczne dla dzieci, które mogą mieć opóźnienia w osiąganiu kamieni milowych w rozwoju, jak siedzenie czy chodzenie. Metody stosowane w leczeniu hipotonii to m.in. ćwiczenia wzmacniające, terapia manualna, neurodynamiczne techniki rozciągające, zabiegi stymulujące (fizykoterapia), takie jak hydroterapia czy zastosowanie odpowiednich pomocy ortopedycznych i ortez. W przypadku niemowląt wskazany jest masaż Shantala, który znacząco wspiera rozwój motoryczny i emocjonalny dzieci dotkniętych hipotonią. Poszczególne metody fizjoterapeutyczne są dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta i podlegają modyfikacjom wraz z postępem chorego.

Hipotonia – działania profilaktyczne

Zapobieganie hipotonii to ogromne wyzwanie, ponieważ jej przyczyny zwykle mają podłoże genetyczne lub wrodzone. Niemniej jednak zaleca się podjęcie działań, które mogą minimalizować ryzyko jej wystąpienia lub łagodzić jej skutki.

• Monitorowanie ciąży – regularne wizyty u lekarza podczas ciąży pozwalają kontrolować zdrowie zarówno matki, jak i rozwijającego się dziecka. Badania prenatalne mogą wcześnie wykryć niektóre predyspozycje (w tym genetyczne) prowadzące do obniżonego napięcia mięśniowego. Edukacja rodziców w zakresie przyczyn, objawów i skutków hipotonii u niemowląt i dzieci pozwala im szybko reagować i rozpocząć poszukiwanie pomocy, w tym rehabilitacji ruchowej, co może znacznie poprawić rokowania. Rodzice mogą także samodzielnie nauczyć się technik, które stymulują rozwój motoryczny dziecka.
• Badania noworodków – szczegółowe badania noworodków pod kątem zaburzeń metabolicznych i genetycznych pozwala na szybkie rozpoczęcie leczenia oraz efektywne minimalizowanie wpływu tych zaburzeń na rozwój dziecka.

W profilaktyce obniżonego napięcia mięśniowego u dzieci nie bez znaczenia pozostaje zbilansowana dieta ciężarnej bogata w kluczowe składniki odżywcze, takie jak kwas foliowy, żelazo i wapń – składniki istotne dla prawidłowego rozwoju płodu.