Aktualności

Fizjoterapia – na czym polega i co obejmuje?

Fizjoterapia to dziedzina medycyny, która zajmuje się diagnostyką i leczeniem schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, w tym różnego rodzaju chorób, urazów i uszkodzeń.

Fizjoterapia – główne obszary:

• identyfikowanie nieprawidłowości i zaburzeń w poszczególnych strukturach, tkankach lub układach,
• opracowywanie indywidualnego programu leczenia dla każdego podopiecznego,
• zmniejszenie lub wyeliminowanie dolegliwości bólowych i dyskomfortu,
• redukcję ograniczeń ruchowych oraz uczucia sztywności,
• poprawę ogólnej kondycji i funkcjonalności,
• poprawę jakości życia pacjentów,
• korekcję anatomicznych wad wrodzonych i nabytych,
• edukację podopiecznych w zakresie profilaktyki chorób i urazów oraz innych zaburzeń,
• naukę prawidłowego poruszania się oraz prawidłowej, ergonomicznej postawy,
• monitorowanie postępów oraz dostosowywanie poszczególnych terapii do bieżących potrzeb pacjentów,
• szeroko pojęte wsparcie fizyczne i psychiczne.

Czym zajmuje się fizjoterapeuta?

Fizjoterapeuci to wykwalifikowani specjaliści posiadający wiedzę i doświadczenie w zakresie budowy anatomicznej oraz fizjologii ludzkiego ciała oraz jego zapotrzebowania ruchowego. Mogą diagnozować i leczyć szeroki zakres schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, w tym tych związanych z kośćmi, chrząstkami, mięśniami, stawami, więzadłami; często identyfikują także problemy z innymi układami, na przykład układem nerwowym i pomagają w ich wyeliminowaniu.

Kiedy zgłosić się do fizjoterapeuty?

Głównym wskazaniem do konsultacji z fizjoterapeutą są wszelkie dolegliwości i zaburzenia związane z układem mięśniowo-szkieletowym, w tym bóle pleców, ból i ograniczony zakres ruchu w kończynach górnych lub dolnych, urazy kończyn, bóle mięśni, choroby zwyrodnieniowe i reumatyczne, skręcenie i nadwyrężenia, stany przeciążeniowe, obrzęk limfatyczny, rekonwalescencja i zapobieganie kontuzjom sportowym, powrót do sprawności po operacjach i zabiegach.

Fizjoterapeuci mogą także pomóc w przypadku przewlekłych schorzeń negatywnie oddziałujących na układ krwionośny oraz oddechowy, problemów z pęcherzem i nietrzymaniem moczu czy schorzeń neurologicznych (takich jak choroba Parkinsona, neuropatia czy stwardnienie rozsiane). Wielu specjalistów podejmuje się również rehabilitacji dzieci opóźnieniami rozwojowymi, rehabilitacja po operacji (w tym po endoprotezie), udarze lub zawale czy opieki paliatywne. Mogą oni również pomóc osobom trwale niepełnosprawnym w podniesieniu ich komfortu życia oraz zyskaniu większej samodzielności w codziennej rutynie. Do fizjoterapeuty warto zgłosić się także z różnymi niepokojącymi objawami, które mogą wynikać z zaburzeń w układzie ruchu lub układzie nerwowym, na przykład problemami z zasypianiem.

Co dokładnie obejmuje fizjoterapia?

Fizjoterapia może obejmować wiele różnych podejść terapeutycznych i zapobiegawczych, w zależności od konkretnych problemów danego pacjenta, jego stanu zdrowia, wieku i możliwości oraz potrzeb i oczekiwań. Pierwsza wizyta u fizjoterapeuty zwykle obejmuje przeprowadzenie dokładnej oceny stanu zdrowia pod kątem układu mięśniowo szkieletowego, w tym ruchomości stawów, siły mięśni, prawidłowości postawy i innych. Na podstawie wywiadu i badania fizykalnego specjalista może opracować plan terapeutyczny ukierunkowany na daną przypadłość i potrzeby pacjenta lub dodatkowo zalecić wykonanie specjalistycznych badań obrazowych, takich jak prześwietlenie, USG czy rezonans magnetyczny w celu postawienia diagnozy.

Fizjoterapia obejmuje głównie:

• ćwiczenia ruchowe, w tym kinezyterapię (leczenie ruchem),
• terapię manualną,
• masaż leczniczy, sportowy, relaksacyjny, masaż tkanek głębokich,
• edukację pacjentów.

W fizjoterapii bardzo ważne jest holistyczne podejście pozwalające ocenić ciało całościowo, dlatego współpraca z podopiecznym obejmuje również edukację i porady w zakresie promowania zdrowych nawyków. Edukacja dotyczy m.in. sposobów utrzymania zdrowia oraz dobrego samopoczucia poprzez prowadzenie zdrowego trybu życia, uwzględniającego zrównoważoną dietę, regularne ćwiczenia i utrzymywanie prawidłowej wagi w stosunku do wzrostu i budowy ciała. Bardzo ważnym elementem terapii jest wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie niekorzystnych nawyków, w tym nadużywania alkoholu, palenia papierosów czy niedbania o higienę snu. Fizjoterapeuta może również udzielić konkretnych porad, które podopieczni mogą zastosować w codziennych czynnościach, aby zadbać o siebie i zmniejszyć ryzyko bólu lub kontuzji. Przykładowo w przypadku przewlekłego i niewyjaśnionego bólu pleców ból pleców kluczowe mogą okazać się wskazówki dotyczące zachowywania prawidłowej postawy ciała oraz technik podnoszenia czy unikania nadmiernego skręcania i nadwyrężania poszczególnych struktur ciała.

Ruch i ćwiczenia

Fizjoterapeuci zazwyczaj zalecają ruch i ćwiczenia, aby poprawić mobilność, kondycję i wsparcie ogólnego funkcjonowania, a praca z ciałem obejmuje na przykład:

• ćwiczenia mające na celu poprawę ruchu i siły danej partii ciała – zazwyczaj należy je powtarzać regularnie przez określony czas; wyróżnia się ćwiczenia bierne, czynne i mieszane,
• czynności wymagające poruszania całym ciałem, takie jak chodzenie lub pływanie – mogą być pomocne w przypadku rekonwalescencji po operacji lub urazie,
• ćwiczenia wykonywane w wodzie (hydroterapia lub terapia wodna) – woda może pomóc zrelaksować się i pomóc w efektywnym odzyskaniu sprawności po urazie,
• porady i ćwiczenia, które pomagają zwiększyć lub utrzymać aktywność fizyczną w bezpieczny i skuteczny sposób,
• porady i pomoc dotyczące korzystania ze sprzętu pomocniczego przy poruszaniu się, takich jak kule lub laska,

Inne formy pomocy

W fizjoterapii bardzo często stosuje się także terapię manualną, czyli technikę, w przypadku której fizjoterapeuta wykonuje określone ruchy manipulowania, mobilizowania i masowania tkanek ciała. Metoda ta pozwala złagodzić ból i sztywność, poprawić krążenie krwi i limfy, a tym samym pomóc w skuteczniejszym odprowadzaniu płynów z części ciała, poprawić ruch różnych części ciała; działa też relaksująco. Terapię manualną można stosować w leczeniu określonych problemów, takich jak ból pleców, ale może być również przydatna w przypadku szeregu innych schorzeń, na przykład problemów ze snem.

Fizjoterapia a fizykoterapia

Fizjoterapia to bardzo szerokie pojęcie, obejmujące różne formy terapii wymienione powyżej (masaż leczniczy, kinezyterapię i inne). Z kolei fizykoterapia stanowi dział fizjoterapii, w którym podczas terapii stosuje się bodźce zewnętrzne (formy energii fizycznej), takie jak światło, dźwięk czy prądy elektryczne, w celu wspomagania procesów leczenia i rehabilitacji. Fizykoterapia to zatem zbiór metod, w przypadku których wykorzystuje się właściwości fizyczne w celu redukcji bólu, stymulacji procesów gojenia oraz poprawy funkcji układu ruchu. Popularnymi technikami fizykoterapeutycznymi są elektroterapia, ultradźwięki czy laseroterapia.

Fizjoterapia i fizykoterapia są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ zabiegi fizykoterapeutyczne bardzo często stanowią ważny element całego procesu leczenia.  Zintegrowane podejście w tym obszarze stanowi kompleksową strategię mającą na celu przywrócenie pacjentowi pełnej sprawności i komfortu fizycznego.

Jak przygotować się do pierwszej wizyty u fizjoterapeuty?

Pierwsza wizyta u fizjoterapeuty to ważny krok na drodze do odzyskania sprawności i komfortu życia, dlatego warto się do niej odpowiednio przygotować. Przede wszystkim dobrze jest zabrać ze sobą dokumentację medyczną, która może być pomocna w postawieniu trafnej diagnozy i zaplanowaniu skutecznej terapii. Należy przygotować wyniki badań obrazowych, takich jak RTG, USG, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa, jeśli były wykonywane, a także opisy wcześniejszych konsultacji lekarskich, informacje o przebytych operacjach, urazach oraz listę przyjmowanych leków. Dzięki temu fizjoterapeuta będzie mógł lepiej zrozumieć przyczyny dolegliwości i ocenić, które metody leczenia będą najbezpieczniejsze i najbardziej efektywne.

Równie istotny jest odpowiedni strój – na wizytę warto założyć wygodne, niekrępujące ruchów ubranie, które umożliwi swobodną ocenę postawy ciała i pracy mięśni. W przypadku badania konkretnej partii ciała przydatne może być również ubranie, które łatwo można zdjąć lub odsłonić. Fizjoterapeuta podczas pierwszego spotkania przeprowadzi szczegółowy wywiad, dlatego warto wcześniej zastanowić się nad odpowiedziami na pytania dotyczące charakteru i lokalizacji dolegliwości, momentu ich pojawienia się, czynników nasilających i łagodzących ból oraz ewentualnych wcześniejszych urazów lub chorób. Wskazane jest również określenie swoich oczekiwań – czy zależy nam na całkowitym wyleczeniu, poprawie ruchomości, zmniejszeniu bólu czy powrocie do konkretnej aktywności.

Dobrze jest też przygotować listę pytań, które chcielibyśmy zadać specjaliście – na przykład o przebieg terapii, częstotliwość spotkań, możliwość ćwiczeń w domu, czy zalecenia dotyczące codziennego funkcjonowania. Podczas pierwszej wizyty najczęściej przeprowadzane jest również badanie fizykalne – fizjoterapeuta może ocenić postawę, zakres ruchomości stawów, siłę mięśniową czy reakcje neurologiczne, dlatego warto być gotowym do aktywnego udziału. Cała wizyta ma charakter diagnostyczno-edukacyjny – terapeuta nie tylko ocenia stan zdrowia, ale też wyjaśnia, jak będzie wyglądać leczenie i na czym będzie polegać współpraca. Dobre przygotowanie, otwartość i zaangażowanie pacjenta już od pierwszego spotkania mają duży wpływ na powodzenie całego procesu fizjoterapii.

Ile trwa proces fizjoterapii i od czego to zależy?

Czas trwania procesu fizjoterapii może być bardzo zróżnicowany i zależy od wielu czynników, które wzajemnie się przenikają i wpływają na tempo powrotu do sprawności. Jednym z kluczowych elementów jest rodzaj dolegliwości lub urazu, z którym pacjent zgłasza się na terapię. W przypadku niewielkich przeciążeń, stanów zapalnych czy lekkich urazów mięśniowych, wystarczających może być zaledwie kilka spotkań uzupełnionych ćwiczeniami domowymi. Z kolei przy poważniejszych schorzeniach, takich jak zmiany zwyrodnieniowe, stany pooperacyjne, udary czy przewlekłe bóle kręgosłupa, proces leczenia może trwać miesiące, a nawet być prowadzony cyklicznie przez całe życie pacjenta.

Ogromne znaczenie ma także wiek osoby poddawanej terapii – młodszy organizm zwykle szybciej się regeneruje, a ćwiczenia dają szybciej zauważalne efekty. U osób starszych często konieczne jest więcej czasu, a terapia musi być bardziej dostosowana do ich indywidualnych możliwości i ograniczeń wynikających z wieku czy współistniejących chorób. Równie istotna jest systematyczność i regularność ćwiczeń – brak konsekwencji, opuszczanie wizyt czy niedbanie o zalecenia terapeuty znacznie wydłużają proces powrotu do zdrowia. Z kolei zaangażowanie pacjenta, jego motywacja i współpraca z fizjoterapeutą potrafią znacząco przyspieszyć efekty.

Dodatkowo, długość terapii uzależniona jest także od stylu życia i codziennych nawyków. Osoby prowadzące siedzący tryb życia, niewystarczająco aktywne fizycznie czy zmagające się z nadwagą mogą potrzebować dłuższego czasu na osiągnięcie trwałej poprawy. Kluczowe jest także to, czy problem zdrowotny ma charakter ostry i nagły, czy przewlekły i nawracający – w tym drugim przypadku terapia często ma charakter podtrzymujący i profilaktyczny, a jej celem jest utrzymanie możliwie dobrej jakości życia. Dlatego nie da się jednoznacznie określić, ile potrwa fizjoterapia – każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny i dostosowania tempa oraz metod leczenia do konkretnej osoby.

Jak wygląda współpraca fizjoterapeuty z lekarzem prowadzącym?

Współpraca fizjoterapeuty z lekarzem prowadzącym stanowi fundament skutecznego i kompleksowego leczenia pacjenta, zwłaszcza w przypadku schorzeń przewlekłych, pourazowych lub wymagających długotrwałej rehabilitacji. Fizjoterapeuta nie działa w oderwaniu od innych specjalistów – jego zadaniem jest realizacja określonych celów terapeutycznych zgodnie z diagnozą lekarską i zaleceniami medycznymi. Lekarz prowadzący, którym najczęściej jest ortopeda, neurolog, reumatolog lub lekarz rehabilitacji medycznej, kieruje pacjenta na fizjoterapię po rozpoznaniu choroby i ocenie ogólnego stanu zdrowia. W skierowaniu często zawarte są istotne informacje dotyczące ograniczeń, przeciwwskazań oraz oczekiwanego kierunku terapii.

Fizjoterapeuta na podstawie tych wytycznych przeprowadza własną ocenę funkcjonalną pacjenta, analizuje jego możliwości ruchowe, poziom bólu, wzorce postawy oraz wydolność mięśniową, a następnie tworzy indywidualny plan terapii. Istotnym elementem tej współpracy jest dwustronna komunikacja – fizjoterapeuta informuje lekarza o postępach leczenia, trudnościach czy konieczności modyfikacji planu terapii, a lekarz może na bieżąco aktualizować rozpoznanie lub zalecać dodatkowe badania obrazowe i laboratoryjne. Dzięki temu pacjent otrzymuje opiekę spójną, bezpieczną i dopasowaną do zmieniających się potrzeb zdrowotnych.

W wielu przypadkach współpraca obejmuje także konsultacje z innymi specjalistami, np. kardiologiem, pulmonologiem czy psychologiem klinicznym, co jest szczególnie istotne w przypadku chorób wieloukładowych. Fizjoterapeuta może również uczestniczyć w zespołach terapeutycznych w szpitalach, ośrodkach rehabilitacyjnych i przychodniach, gdzie odbywają się regularne narady w gronie lekarzy i terapeutów. Taka forma współdziałania pozwala na holistyczne spojrzenie na pacjenta i wdrożenie terapii, która nie tylko leczy objawy, ale wpływa na przyczyny problemu oraz ogólny dobrostan fizyczny i psychiczny. Ścisła współpraca między fizjoterapeutą a lekarzem prowadzącym znacząco zwiększa skuteczność leczenia, poprawia komfort pacjenta i przyspiesza powrót do zdrowia oraz pełnej sprawności.