Aktualności

Chondromalacja rzepki – na czym polega?

Chondromalacja rzepki to przypadłość związana z procesem degeneracyjnym w obrębie chrząstki pokrywającej rzepkę, która warunkuje występowanie różnych dolegliwości – bólu, sztywności oraz charakterystycznego dźwięku trzeszczenia kolana. Ze względu na ograniczone zdolności regeneracyjne chrząstek, w przypadku chondromalacji postępowanie terapeutyczne skupia się przede wszystkim na rehabilitacji oraz zapobieganiu nadmiernego obciążania stawu kolanowego.

Chondromalacja rzepki – charakterystyka przypadłości

Chondromalacja rzepki to proces zwyrodnieniowy chrząstki znajdującej się na tylnej powierzchni rzepki, charakteryzujący się jej postępującą degradacją – rozwłóknieniem i powstawaniem ubytków; jest zaliczany do chondropatii, czyli zespołu patologii dotyczących chrząstki. Inny termin określający tę przypadłość to proces rozmiękania chrząstki rzepki. W wyniku rozwoju choroby chrząstka, która pokrywa kość rzepki i która amortyzuje wstrząsy oraz obciążenia, traci zdolność ochrony leżących głębiej tkanek podchrzęstnej i kostnej, co zwiększa ryzyko wstąpienia w ich obrębie uszkodzeń. Przypadłość najczęściej występuje u nastolatków, młodych dorosłych, kobiet i sportowców uprawiających aktywności, które powodują obciążenie kolana.

Chondromalacja obejmuje cztery stopnie zaawansowania (według skali Outerbridge’a):

• I stopień – powierzchnia tkanki uwypukla się, przy jednoczesnym zachowaniu ciągłości, widoczne jest rozmiękanie chrząstki stawowej,
• II stopień – występują powierzchniowe pęknięcia i utrata gładkiej powierzchni chrząstki, zmiany sięgają do połowy grubości chrząstki,
• III stopień – pęknięcia pojawiają się na całej grubości tkanki chrzęstnej, uszkodzenia obejmują poniżej połowy powierzchni stawowej rzepki,
• IV stopień – uszkodzenia chrząstki zaczynają docierać do warstwy podchrzęstnej

Przyczyny chondromalacji rzepki

Chondromalacja rzepki zazwyczaj wynika z poniższych przyczyn:

• zbytniego obciążenia stawu kolanowego, zwłaszcza podczas uprawiania sportu (wielokrotne zginanie i prostowanie lub skręcanie),
• uszkodzenia łąkotki,
• przebytych zwichnięć czy złamań rzepki,
• urazów związanych z bezpośrednim uderzeniem w kolano,
• nadmiernego osłabienia mięśni otaczających kolano,
• reumatoidalnego zapalenia stawów lub choroby zwyrodnieniowej stawów,
• wady postawy i nieleczonego skręcenia stawu skokowego, które powodują zaburzenie położenia kości piszczelowej i strzałki w stosunku do kości udowej.

Przypadłość może również być skutkiem nieprawidłowości anatomicznych, takich jak wrodzone wysokie ustawienie rzepki. Częściej jednak wynika ze zbyt dużego obciążenia na staw kolanowy i nadmiernej intensywności wysiłku fizycznego. Z kolei brak ruchu sprawia, że chrząstka rzepki nie jest wystarczająco odżywiona i także zaczyna ulegać degeneracji.

Chondromalacja chrząstki rzepki dotyka młodych dorosłych częściej niż jakąkolwiek inną grupę wiekową i jest szczególnie powszechna u biegaczy i innych sportowców, którzy regularnie doprowadzają do stanów obciążających kolana.  Ponadto często rozwija się u osób, które spędzają dużo czasu w pozycji klęczącej, zwłaszcza u pracowników specjalizujących się w układaniu płytek, podłóg czy dywanów. U osób starszych przypadłość ta jest związana głównie z procesami degeneracyjnymi charakterystycznymi dla procesów starzenia.

Chondromalacja rzepki – główne objawy

Najczęstszym objawem chondromalacji jest ból w przedniej części kolana, objawiający się szczególnie podczas wchodzenia lub schodzenia po schodach, a także po dłuższym siedzeniu w jednej pozycji. Chondromalacja może również powodować wyczuwalną niestabilność w stawie kolanowym, ból palpacyjny w regionie ścięgnistym wokół rzepki, obrzęk oraz wiązać się z występowaniem skrzypienia lub uczucia zgrzytania podczas poruszania kolanem. Niekiedy u pacjentów z tą przypadłością występuje także uczucie sztywności stawu kolanowego.

Chondromalacja rzepki – diagnostyka

Diagnostyka chonodromalacji rzepki rozpoczyna się od wywiadu medycznego – omówienia objawów oraz trybu życia pacjenta, uwzględniając podejmowaną w ciągu dnia aktywność fizyczną. Lekarz pyta także o przebyte urazy, takie jak skręcenie kolana lub uszkodzenie łąkotki, przebyte operacje w obrębie kolana czy zapalenie stawów. Diagnostyka obejmuje również przeprowadzenie badania fizykalnego, które polega na ocenie kolana pod kątem obrzęku, deformacji, tkliwości i płynu w stawie. Lekarz sprawdza położenie rzepki, ustawienie stawu kolanowego oraz zgina i prostuje kolano, aby ocenić, czy nie słychać trzeszczenia.  

Do bardziej specjalistycznych badań w tym zakresie zalicza się: badanie RTG wykonywane w celu zidentyfikowania cech choroby zwyrodnieniowej stawu rzepkowo-udowego oraz rezonans magnetyczny, który pozwala zobrazować struktury wewnętrzne w kolanie i w jego pobliżu, określić patologie chrząstki oraz ocenić stopień zmian chorobowych. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie artroskopii pozwalającej na dokładną diagnozę, ocenę stopnia uszkodzenia chrząstki oraz podjęcie dalszych kroków związanych z leczeniem.

Leczenie chondromalacji rzepki

Postępowanie terapeutyczne w przypadku chondromalacji rzepki obejmuje głównie leczenie zachowawcze, które skupia się na takich elementach jak:

• przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ),
• stosowanie preparatów kolagenowych,
• stosowanie ortezy stawu kolanowego lub opaski w celu lepszej stabilizacji i odciążenia kolana,
• rehabilitację pod nadzorem fizjoterapeuty.

W niektórych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów, lekarz może wskazać na konieczność wykonania operacji chirurgicznej w celu usunięcia uszkodzonej warstwy chrząstki oraz oczyszczenia i wyrównania powierzchni stawowej. Podczas procedury możliwe jest także wypełnienie ubytków w chrząstce specjalnymi membranami kolagenowymi lub przy użyciu komórek macierzystych.

Aby złagodzić ból i zapobiec rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów, warto stosować się także do takich zaleceń jak:

• przykładanie zimnych okładów do kolana kilka razy dziennie,
• wykonywanie zaleconych ćwiczeń wzmacniających i rozciągających,
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała (stopniowa redukcja w przypadku osób z nadwagą lub otyłością),
• zachowanie równowagi pomiędzy odpoczynkiem a aktywnością fizyczną,
• unikanie pozycji powodujących ból,
• ograniczenie aktywności fizycznej na czas występowania stanu zapalnego w kolanie,
• stosowanie kinezjotapingu – oklejania taśmą, w celu złagodzenia bólu.

Ból w kolanie a rehabilitacja z fizjoterapeutą 

Leczenie w przypadku chondromalacji rzepki zależy od stadium zaawansowania choroby i polega m.in. na wzmacnianiu mięśnia czworogłowego oraz odpowiedniej modyfikacji aktywności fizycznej, która pozwoli na znaczne oszczędzanie kolana i redukcję odczuwanych dolegliwości. Dobrany przez fizjoterapeutę zestaw ćwiczeń rehabilitacyjnych ma na poprawę osiowości stawu, wzmocnienie odpowiednich grup mięśniowych oraz redukcję napięcia na strukturach oddziałujących na funkcjonowanie rzepki. Program terapeutyczny uwzględnia również mobilizację rzepki, poprawę równowagi mięśniowej oddziałującej na prawidłową pracę stawów kończyn dolnych oraz miednicy i terapię manualną, która sprzyja rozluźnianiu mięśniowo-powięziowemu tkanek. Najlepsze efekty terapeutyczne zapewnia terapia indywidualna ukierunkowana na spersonalizowane potrzeby pacjenta.

Zapobieganie chondromalacji

W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia chondromalacji należy unikać urazów kolan i nadmiernego obciążenia stawów kolanowych, dzięki odpowiedniej rozgrzewce przed podjęciem aktywności fizycznej oraz unikaniu przeciążania kolana i upadków.